Παγκόσμια Ημέρα του Παιδιού την Τρίτη 12 Δεκεμβρίου και ο Συνήγορος του Παιδιού επέλεξε να υπομνηματίσει την ημέρα με την παρουσίαση στον Τύπο την ερχόμενη Δευτέρα των παρεμβάσεων και διαπιστώσεων της Αρχής για την εφαρμογή των δικαιωμάτων του παιδιού στη χώρα μας. Σε αποκλειστική του συνέντευξη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Συνήγορος του Παιδιού κ. Γιώργος Μόσχος αναφέρεται σε κάποιες από αυτές.
Ερ: Που επικεντρώνετε τα κυριότερα προβλήματα των θεσμών που αφορούν παιδιά;
Απ: Το κύριο πρόβλημα επικεντρώνεται στην πρόνοια. Οι θεσμοί πρόνοιας σε όλα τα επίπεδα, από τις παροχές στην κοινότητα και μέχρι τους κλειστούς χώρους φιλοξενίας (όπως ιδρύματα, στέγες, χώροι νοσηλείας κ.λπ.) είναι πάρα πολύ φτωχοί και υστερούν δραματικά από το επίπεδο που θα μπορούσε να καλύπτει τις ανάγκες του παιδιού.
Ερ: Τα προβλήματα είναι εντονότερα σε περιπτώσεις παιδιών με οριακή νοημοσύνη, αναπηρία?
Απ: Όχι. Όταν μιλάμε για πρόνοια εννοούμε οποιαδήποτε μορφή στήριξης. Στο Συνήγορο φθάνουν περιπτώσεις παιδιών με αναπηρία, παραμελημένων, περιπτώσεις γονέων που συγκρούονται στη διαδικασία διαζυγίου για την επιμέλεια των παιδιών. Αλλά μιλάμε και για την οικογένεια που έχει ανάγκη στήριξης. Για το παιδί που κακοποιείται και δεν μπορεί να πάει πουθενά. Για το παιδί που βρίσκεται σε σύγκρουση με τους γονείς του, τον έφηβο που χρειάζεται συμβουλευτική στήριξη. Οι δομές είναι ελάχιστες και όχι εξειδικευμένες. Επίσης, το σχολείο δεν έχει ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς. Τα παιδιά το αναφέρουν αυτό συνεχώς ως αίτημα. Πολλά παιδιά θα αξιοποιούσαν μια τέτοια υπηρεσία στη γειτονιά τους.
Άλλο μεγάλο θέμα συνιστούν οι χώροι φιλοξενίας. Έχουμε ιδρύματα παιδικής προστασίας που δεν είναι κατάλληλα για κάποιες κατηγορίες παιδιών. Πολλοί έφηβοι και ειδικά κορίτσια που έχουν ένα γονιό ή πατριό που κακοποιεί, θα ήταν καλό να απομακρυνθούν για ένα διάστημα από το οικογενειακό περιβάλλον. Δεν μπορείς όμως τα παιδιά αυτά να τα βάλεις σε ένα ίδρυμα. Και δεν έχεις που να τους προτείνεις να πάνε? Το ίδιο ισχύει για τα παιδιά με ελαφριά παραβατική συμπεριφορά, για παιδιά με ιδιαιτερότητες και ευαισθησία στο ψυχισμό, για άλλα με αναπηρίες που όμως έχει επαρκή νοητική ικανότητα. Αυτά τα παιδιά δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν από τα υπάρχοντα ιδρύματα.
Ερ: Τι είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεται;
Απ: Χρειάζονται μικρές (7-10 άτομα) εξειδικευμένες μονάδες, θεραπευτικές και υποστηρικτικές, που να είναι κοντά στο μοντέλο της οικογένειας. Ελάχιστα παιδιά είναι τόσο επικίνδυνα ώστε να φυλακισθούν και δυστυχώς δεν έχουμε που να στείλουμε αυτά τα παιδιά. Μόλις πρόσφατα φτιάχτηκε μια τέτοια μονάδα από τα Χωριά S.O.S. με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση και την ονομασία «Για εναντιωματικούς νέους».
Επιπλέον ο θεσμός της αναδοχής, αν και νομοθετικά κατοχυρωμένος, είναι ουσιαστικά ανύπαρκτος. Δεν υπάρχει ικανός αριθμός οικογενειών, εκπαιδευμένων και υποστηριζόμενων από την Πολιτεία, που να μπορούν να πάρουν κοντά τους παιδιά, τα οποία δεν μπορεί να στηρίξει η οικογένεια.
Ερ: Γιατί ένας γονιός που κακοποιεί σεξουαλικά το παιδί του δεν φυλακίζεται;
Απ: Εάν δεν υπάρχει ισχυρή κοινωνική υπηρεσία που να παρακολουθεί και πιάσει το συμβάν την επόμενη φορά που θα γίνει, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για καταδίκη. Η μαρτυρία ενός παιδιού σε ένα ψυχολόγο ή κοινωνικό λειτουργό είναι ικανός λόγος για να απομακρυνθεί. Η ίδια μαρτυρία όμως δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί δικαστικά. Πρέπει το παιδί να θέλει να καταθέσει στο δικαστήριο και να είναι τόσο περιγραφικό στην κατάθεση ώστε να πείσει το δικαστήριο? Γι αυτό έχουμε πει από παλιότερα ότι χρειάζεται να εισαχθεί και στην Ελλάδα η πρακτική της βιντεοσκόπησης μαρτυρικών καταθέσεων. Στο νέο νομοσχέδιο για το Πρωτόκολλο κατά της σεξουαλικής βίας και εκμετάλλευσης έχει προβλεφθεί.
Ερ: Σε τι βοηθά τα παιδιά το πρόγραμμα «Εκφράζομαι, Ακούγομαι, Συμμετέχω» ;
(Το πρόγραμμα αφορά συναντήσεις του Συνηγόρου του Παιδιού με μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου, παρουσιάσεις από τον Συνήγορο και εκπαιδευτικούς, και τη λεγόμενη «Ημέρα Διαλόγου» όπου συναντιούνται μεταξύ τους παιδιά από διαφορετικά σχολεία. Οι προτάσεις που προκύπτουν μοιράζονται στη συνέχεια από τους μαθητές του «Διαλόγου» στους συμμαθητές τους άλλων τάξεων με τους οποίους τις συζητούν. Έτσι το σχολείο απολαμβάνει τους καρπούς της δικής του δουλειάς και της συνάντησής του με άλλα σχολεία. Φέτος, θα υπάρξει και βίντεο που θα μοιρασθεί σε σχολεία, ώστε να δουν τα παιδιά πως μπορούν να προωθήσουν καλύτερα το διάλογο).
Απ: Το πρώτο που διαπιστώνουμε από την επικοινωνία μας με τα παιδιά και την «ανατροφοδότηση» από τους εκπαιδευτικούς είναι ότι όσο περισσότερο κατορθώνεις να συζητάς, τόσο εντείνεται στο παιδί η έννοια της υπευθυνότητας και της συνείδησης του πολίτη. Η προσέγγιση πρέπει να έχει ως στόχο την εκατέρωθεν ανάληψη ευθύνης και να μην είναι επιφανειακή. Ο νόμος προβλέπει ότι σε κάθε σχολική κοινότητα μπορεί να υπάρχει ένας εσωτερικός κανονισμός που να συμφωνείται με τα μαθητικά συμβούλια. Όμως δεν μπορεί μια νομοθεσία από μακριά να επιβάλει την τάξη και την εφαρμογή κανόνων, εάν μέσα στην σχολική μονάδα δεν υπάρχουν συμφωνίες. Εμείς προσπαθούμε να καλλιεργήσουμε τη συνείδηση της συζήτησης. Όσα προτείνουν τα παιδιά δεν μπορούν να γίνουν. Αλλά είναι σημαντικό να νιώθουν ότι αποτελούν τμήμα του σχολείου και δεν βρίσκονται σε αντιπαλότητα μαζί του.
Ερ: Πόσο «εκπαιδευμένοι» είναι οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί στο ρόλο τους;
Απ: Μιλώντας και ως γονιός θα πω ότι οι γονείς έχουν τεράστια ευθύνη για το βαθμό στον οποίον έχουν βάλει το διάλογο μέσα στο σπίτι. Όταν πάω στα σχολεία ρωτώ τα παιδιά εάν συζητούν με τους γονείς τους και αν ανταλλάσσουν απόψεις. Θα έλεγα ότι μόνο 10%-20% λένε περήφανα ότι συζητούν. Η πλειοψηφία των παιδιών λένε ότι νοιάζονται οι γονείς τους γι αυτά, αλλά ότι νοιάζονται για λάθος πράγματα. Νοιάζονται για τους βαθμούς, για το μέλλον, την επαγγελματική αποκατάσταση, τις παροχές και τα χρήματα, αλλά δεν νοιάζονται για τις απόψεις των παιδιών. Όπως λένε τα ίδια τα παιδιά, δεν νοιάζονται για την «ψυχική τους ισορροπία».
Ερ: Μιλάνε για τη Διεθνή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Παιδιού. Επίσης ετοιμάζεται το Πρωτόκολλο κατά της σεξουαλικής βίας και εκμετάλλευσης. Πόσο πραγματικά βοηθούν στην καθημερινότητα;
Απ: Η Σύμβαση είναι νόμος στην Ελλάδα από το 1992. Οφείλουμε να την εφαρμόζουμε και να στέλνουμε εκθέσεις στην Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού του ΟΗΕ κάθε πέντε χρόνια. Στην πραγματικότητα έχουμε στείλει μόνο μια έκθεση και αυτήν καθυστερημένα. Κατά τα άλλα εάν δεν οργανώσεις σωστές υπηρεσίες, κανένας νόμος που λέει τι πρέπει να κάνεις δεν μπορεί να εφαρμοσθεί στην πράξη. Το Πρωτόκολλο θα οδηγήσει σε προσαρμογή του Ποινικού Κώδικα στις διεθνείς επιταγές για την αντιμετώπιση της σεξουαλικής εκμετάλλευσης και θα εισάγει συγκεκριμένα μέτρα που θα αφορούν ειδικά την Ελλάδα.
ΑΘΗΝΑΙΚΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΕΙΔΗΣΕΩΝ 7/12/2007