Συγκρατημένος έως και αρνητικός απέναντι στη νέα πανάκριβη… μόδα της αποθήκευσης βλαστοκυττάρων είναι ο «πατέρας» της έρευνας για τα ανθρώπινα βλαστοκύτταρα, νομπελίστας Ιατρικής για το 2007 σερ Μάρτιν Εβανς, που ανακηρύσσεται σήμερα επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών.
«Θα έλεγα ότι η αποθήκευση κυττάρων από τον ομφάλιο λώρο είναι μια πολύ μακροπρόθεσμη και άρα αρκετά ριψοκίνδυνη επένδυση. Σε καμία περίπτωση δεν θα μπορέσουν τα βλαστοκύτταρα του ομφαλικού αίματος να αποτελέσουν πανάκεια για κάθε νόσο. Αυτή τη στιγμή τα κύτταρα αυτά συμβάλλουν μόνο στη θεραπεία της παιδικής λευχαιμίας. Οι τεχνικές καλλιέργειάς τους δεν έχουν ακόμη αναπτυχθεί τόσο ώστε να παράγονται αρκετά για ενήλικους ασθενείς» εξήγησε σε συνέντευξή του στον ΕΤ ο Βρετανός καθηγητής Γενετικής και διευθυντής της Βιοϊατρικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο Cardiff, που βρέθηκε στην Αθήνα το Σαββατοκύριακο, στο πλαίσιο του 4ου Διεθνούς Συνεδρίου Βιοτεχνολογίας.
Οι υποψήφιες μητέρες
Ο σερ Μάρτιν Εβανς δεν έχει παρατηρήσει στην Αγγλία αυτό που στη χώρα μας έχει ήδη γίνει τάση: να σπεύδουν δηλαδή όλες οι υποψήφιες μητέρες να αγοράζουν «χώρο» για την αποθήκευση των αρχέγονων κυττάρων του ομφάλιου λώρου σε ιδιωτικές τράπεζες –πληρώνοντας ως και πάνω από 2.500 ευρώ–, ώστε να μπορέσουν να τα χρησιμοποιήσουν αν μελλοντικά το παιδί τους εμφανίσει κάποιο γενετικό νόσημα. «Υπάρχουν κάποιες εταιρίες που προσφέρουν τέτοιες υπηρεσίες στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά η ζήτηση παραμένει σε χαμηλά επίπεδα. Δεν νομίζω ότι έχει λάβει ιδιαίτερες διαστάσεις». Κι ενώ σε όλη την Ευρώπη δεν λειτουργούν πάνω από 25 τράπεζες ομφαλοπλακουντικού αίματος, στην Ελλάδα έχουν ήδη ξεπεράσει τις 10! Οι επιχειρήσεις αυτές υπόσχονται να διατηρήσουν τα κύτταρα για 20 χρόνια περίπου, ενώ τα ζευγάρια που έχουν ήδη αγοράσει τις υπηρεσίες τους υπολογίζονται σε περισσότερα από 20.000. Η μοναδική δημόσια τράπεζα της χώρας -στο Ιατροβιολογικό Ιδρυμα της Ακαδημίας Αθηνών- συλλέγει δωρεάν το αίμα από τον ομφάλιο λώρο και λειτουργεί ως παγκόσμια δεξαμενή, κάθε δείγμα της οποίας μπορεί να διατεθεί οπουδήποτε στον κόσμο, εφόσον είναι συμβατό με αυτόν που το έχει ανάγκη. Ωστόσο, η δημόσια τράπεζα συνεργάζεται με ελάχιστα νοσοκομεία, χωρίς να περιλαμβάνει τα ιδιωτικά μαιευτήρια, όπου γεννούν σήμερα οι περισσότερες Ελληνίδες.
Ο σερ Μάρτιν Εβανς μοιράστηκε το Νόμπελ Φυσιολογίας της Ιατρικής του 2007 με τους Αμερικανούς Μάριο Καπέκι και Ολιβερ Σμίθις, για την έρευνά τους πάνω στην τεχνική «γονιδιακής στόχευσης», η οποία πριν από μερικά χρόνια φάνταζε σαν εξωπραγματικό σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά σήμερα εφαρμόζεται σε δεκάδες ερευνητικά εργαστήρια σε όλο τον κόσμο.
Οπως ανέφερε στον ΕΤ ο σερ Μάρτιν Εβανς, πρόκειται για μια τεχνική η οποία βασίζεται στην τροποποίηση ορισμένων γονιδίων και την «απενεργοποίηση» κάποιων άλλων.
Ο ίδιος ήταν εκείνος που ανακάλυψε και καλλιέργησε στο εργαστήριο νέα κύτταρα -μέσω της γενετικής τροποποίησης βλαστοκυττάρων-, τα οποία μπορούσαν να εμφυτευθούν σε έναν οργανισμό και να κληροδοτηθούν και στους απογόνους του. Με τον τρόπο αυτό κατέστη δυνατό για τους επιστήμονες να κατανοήσουν το ρόλο διαφόρων γονιδίων στην εμφάνιση ασθενειών. Μπόρεσαν δηλαδή να «στοχεύσουν» σε γονίδια που αποδεδειγμένα σχετίζονται με την εκδήλωση κάποιων νοσημάτων. Τα πειράματα των τριών επιστημόνων αποδείχτηκαν αποτελεσματικά στα ποντίκια και αποτελούν ίσως την απαρχή της διερεύνησης ασθενειών, όπως ο διαβήτης, οι καρδιοπάθειες και ο καρκίνος στον άνθρωπο.
«Θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος για να μελετήσουμε σε βάθος και τελικά να θεραπεύσουμε με γενετικές μεθόδους όλες τις ασθένειες που σχετίζονται με τα γονίδια. Ωστόσο, αυτό είναι κάτι που θα το διαπιστώσουμε μελλοντικά, αφού μέχρι στιγμής τέτοιου είδους τεχνικές δεν έχουν δοκιμαστεί σε ανθρώπινα κύτταρα. Το πότε θα μπορούμε να έχουμε τις απαντήσεις δεν μπορώ να σας το πω με ακρίβεια, αν όμως το έχουμε καταφέρει μέσα στα επόμενα 25 ή 30 χρόνια, αυτό θα είναι σύντομα»!
Ο νομπελίστας ερευνητής δεν είναι υπέρ της ανεξέλεγκτης ιδιωτικής χρηματοδότησης της έρευνας. Αναγνωρίζει ότι υπάρχουν χώρες στον κόσμο που έχουν περιορισμένους προϋπολογισμούς για τέτοιου είδους ερευνητικά προγράμματα, αφήνοντας ευρύ πεδίο δράσης στο ιδιωτικό κεφάλαιο. Οπως λέει όμως, «υπάρχουν και άλλες χώρες που χρηματοδοτούν την έρευνα με μεγάλα κεφάλαια και αυτό εξισορροπεί την κατάσταση! Η ανεξέλεγκτη ιδιωτική χρηματοδότηση δεν κάνει καλό στην έρευνα. Προσωπικά είμαι υπέρ της ύπαρξης κανόνων και ειδικών πιστοποιήσεων τόσο για την προέλευση των κονδυλίων όσο και για τα ίδια τα εργαστήρια που κάνουν την έρευνα. Οπως και να ’χει, οι εξελίξεις στο πεδίο της μελέτης των ανθρώπινων εμβρυϊκών κυττάρων προχωρούν τόσο γρήγορα, που σύντομα θα οδηγήσουν σε αλλαγές και στον τρόπο με τον οποίο οι κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν το ζήτημα της χρηματοδότησης».
Οσο για το ρόλο της φαρμακοβιομηχανίας στο νέο σκηνικό που δημιουργείται με την πρόοδο της γενετικής, ο σερ Μάρτιν Εβανς είναι βέβαιος πως, «όπως και σε κάθε άλλη περίπτωση, η φαρμακοβιομηχανία επιχειρεί προς το παρόν να διατηρήσει το “κεκτημένο” μερίδιο αγοράς που της εξασφαλίζει τεράστια κέρδη. Ομως σταδιακά δεν μπορεί παρά να ακολουθήσει τις εξελίξεις».
ΚΟΥΚΛΑΚΗ ΔΕΣΠΟΙΝΑ
www.e-tipos.com 4/2/2008