Ταμπού: «Πρόσωπο ή πράγμα το οποίο θεωρείται ιερό ή βρομερό, μιαρό & δεν επιτρέπεται να το αγγίζει κανείς». Έτσι ορίζει ένα λεξικό τη λέξη ταμπού. Ποιοι άνθρωποι ή ποιες ομάδες ανθρώπων αποτελούν τα σημερινά ταμπού; Ποιοι έχουν επωμιστεί το σημερινό ρόλο των «ανέγγιχτων»; (Λέξη που χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει τους λεπρούς) . Σύμφωνα με τα στερεότυπα, είναι άτομα τα οποία, «έχουν χτυπηθεί από τη μοίρα», «θύματα της ζωής» ή απλώς «απόκληροι» . Όταν μιλάμε για «αυτούς» ο τόνος της φωνής χαμηλώνει, οι ψίθυροι , οι παύσεις & τα νοήματα έχουν τον πρώτο λόγο. «Πάσχει από την κακιά αρρώστια», «μην κοιτάς εκείνο το παιδάκι είναι ανάπηρο», «ο γιος του κ. Κώστα είναι από «αυτούς»» , «αυτή είναι μπλεγμένη με ναρκωτικά» , «μακριά από αυτόν έχει κάνει σε τρελάδικο» , «έφυγε η καλή μας η μαμά», «μην παίζεις μαζί του, είναι τσιγγανάκι». Αστικοί μύθοι για σύριγγες μολυσμένες με τον ιό του AIDS που κολλάς ανυποψίαστος πηγαίνοντας σινεμά» κ.α

Όμως, οι λέξεις που χρησιμοποιούμε, οι λέξεις που αφήνουμε να εννοηθούν, αυτά που λέγονται ή που αποφεύγονται να ειπωθούν , έχουν τη δύναμη να δημιουργήσουν συναισθήματα. Έχουν τη δύναμη να δημιουργήσουν σύγχυση, ελπίδα, φόβο, χαρά ή απόγνωση. ‘Έχουν τη δύναμη να μεταφέρουν συναισθήματα, να καταδικάσουν ή να θεραπεύσουν.

Για ποιους μιλάμε τελικά;

Μιλάμε, φυσικά πρώτα και πάνω από όλα , για ανθρώπους. Μιλάμε για γονείς, παιδιά, φίλους, συνεργάτες, συγγενείς, συντρόφους & τέλος μιλάμε για καρκινοπαθείς, άτομα με ειδικές ικανότητες , ομοφυλόφιλους, ναρκομανείς, διαβητικούς , άτομα με σκλήρυνση κατά πλάκας, σχιζοφρενείς, άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη, ασθενείς με AIDS. Μιλάμε για ασθένειες ή για θάνατο. Δόθηκε μάχη για την πολιτικά ορθή ονομασία των ατόμων με την όποια δική τους , μοναδική διαφορετικότητα. Σωματική, ψυχική ή διανοητική. Για την πολιτικά ορθή συμπεριφορά όμως;

Ας κοιτάξουμε λίγο ένα κομμάτι της πόλης μας…Προσεκτικά & από κοντά…ας κάνουμε ησυχία να ακούσουμε τι γίνεται, τι λέγεται και τι δε λέγεται…

«…Κόρνες, αγανάκτηση, επιθετικότητα. Οι θέσεις των αυτοκινήτων έχουν κλείσει τα πεζοδρόμια. Είναι αδύνατον να περάσει ο οποιοσδήποτε. Πόσο μάλλον ένα αναπηρικό καροτσάκι. Σε μια άλλη περιοχή κάποιοι συζητάνε ώστε να ανοιχθεί ένας ξενώνας ανθρώπων με ψυχικές ασθένειες. Οργισμένοι κάτοικοι κλείνουν τους δρόμους & διαμαρτύρονται: «Στη δική τους γειτονιά αυτοί δεν είναι καλοδεχούμενοι». Σε ένα νοσοκομείο πέθανε κάποιος. Σε γοργούς ρυθμούς θα γίνει η κηδεία. Χωρίς τα ενδιάμεσα – θεραπευτικά- στάδια του αποχαιρετισμού. Το παιδί θα εμποδιστεί να παρακολουθήσει την κηδεία & θα του πουν ότι ο παππούς «έφυγε», αφήνοντας το λυπημένο, συγχυσμένο & θυμωμένο. Ο παππούς που τόσο τον αγαπούσε «έφυγε» χωρίς να τον χαιρετήσει;

Μια παρέα ομοφυλόφιλων γυναικών γίνεται στόχος πειρακτικών σχολίων & εκείνες είτε θα αντιδράσουν ανοιχτά , είτε θα καταπνίξουν τα δικά τους συναισθήματα & θα φύγουν. Κουράστηκαν. Πρέπει να υπερασπίζονται κάτι, το οποίο, δεν αφορά τελικά, κανέναν. Μία από τις τελευταίες ειδήσεις στο Internet αφορούσε μαθήτρια σε σχολείο των ΗΠΑ όπου λόγω του αποκλεισμού της, επειδή έπασχε από αλωπεκία, αυτοκτόνησε. Δύο άλλες μαθήτριες έκαναν απεργία πείνας & πέθαναν & αυτές, επειδή τις κορόιδευαν στο σχολείο ως «χοντρές». Η διαφορετικότητα ακόμα & σε θέματα εμφάνισης γίνεται στόχος & άνθρωποί πεθαίνουν…»

Να δούμε λίγο ακόμα; Στην ίδια πόλη. Το ίδιο προσεκτικά & το ίδιο κοντά…

«…Κάποιοι γονείς μιλάνε ανοιχτά στα παιδιά τους για τις αρρώστιες, το θάνατο, τη διαφορετικότητα, το σεβασμό στον άνθρωπο. Κάποιοι δάσκαλοι στα σχολεία σκύβουν με την ίδια ζέστη πάνω σε παιδιά από την Ελλάδα ή παιδιά που έρχονται από άλλες χώρες. Κάποιοι γιατροί κάνουν μάχη με την οικογένεια που θέλει να απομονώσει σε κάποιο ψυχιατρείο τον σχιζοφρενή γιο της. Μα μπορεί να ζήσει & έξω με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή & ψυχολογική υποστήριξη. Κάποιες γυναίκες μιλάνε πιο ανοιχτά για τον καρκίνο. Ίσως πάνε παρέα με τη φίλη τους για μια μαστογραφία. Στο κάτω – κάτω η πρόληψη σώζει & το λένε & στην τηλεόραση οι τόσες διαφημίσεις. Κάποιοι εργοδότες προσλαμβάνουν χωρίς πρόβλημα, άτομα τα οποία, ήταν κάποτε εξαρτημένα από χημικές ουσίες. Κάποιες γυναίκες καταγγέλλουν τον βιαστή τους ή προσφεύγουν στα κέντρα κακοποιημένων γυναικών. Ένας άνδρας μιλά ανοιχτά για την κατάθλιψη που τον ταλαιπωρεί. Μεγάλες εταιρίες καλλυντικών & ρούχων βγάζουν στο φως «μοντέλα» που πάσχουν από ανορεξία για να αφυπνίσουν συνειδήσεις.

Κάποιοι τελικά αποφάσισαν να μην κρύβονται στα σκοτάδια. Βγαίνουν στο φως και ζουν τη ζωή που εκείνοι έχουν αποφασίσει για τον εαυτό τους…»

Περνώντας στη λύση

Τα στερεότυπα & οι προκαταλήψεις που συνοδεύουν τη διαφορετικότητα (αν ακόμα μπορούμε να χρησιμοποιούμε αυτή τη λέξη) των ανθρώπων μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στη ζωή τους. Απομόνωση, κατάθλιψη, απόπειρες αυτοκτονίες. Γίνεται λόγος συχνά για το πόσο προετοιμάζουμε τον ασθενή – τον οποιοδήποτε ασθενή με σωματική ή νοητική ασθένεια- να γυρίσει στην κοινωνία χωρίς φόβο. Η κοινωνία είναι όμως σε θέση να δεχθεί τον άρρωστο χωρίς φόβο;

Αυτή είναι μία ερώτηση που χρειάζεται να απαντηθεί τόσο ατομικά όσο και συλλογικά. Όσο πιο πολύ ενημερώνεται ο κόσμος από κρατικές ή ιδιωτικές πρωτοβουλίες για τον υπέροχο διαφορετικό κόσμο τόσο διευρύνει τα όρια και τη συνείδηση του. Όταν σκύψω μέσα μου & με ρωτήσω με ειλικρίνεια για τα ποια είναι τα δικά μου ταμπού τότε κάνω πράγματι το πρώτο συνειδητοποιημένο βήμα για αλλαγή.

Όταν χρησιμοποιώ τη σωστή λέξη για να πω αυτό που συμβαίνει & δεν χαμηλώνω τον τόνο της φωνής μου, τότε φέρνω στο φως, ότι μέσα στο σκοτάδι & τον ψίθυρο φοβίζει & γιγαντώνεται. Όσα πιο πολλά μάθω για την αποδοχή και το σεβασμό στην διαφορετικότητα τόσο πιο πολύ συνειδητοποιώ ότι είναι τελικά πολυτέλεια να αποκλείω ομάδες ανθρώπων από τη ζωή μου. Ομάδες ανθρώπων που όλοι μαζί αποτελούμε τη κοινωνία & όλη μαζί ζούμε μία ζωή όπως ο καθένας την ορίζει με αξιοπρέπεια, αγάπη & υπευθυνότητα.

Γιατί είμαστε όλοι άνθρωποι με λογική & ευαισθησία και γιατί , ίσως τελικά, η κληρονομιά που θα αφήσουμε στα παιδιά μας να είναι τα θαυμαστικά στις λέξεις και όχι τα εισαγωγικά!

Η συμβολή της συμβουλευτικής

Η αξία της συμβουλευτικής (και των επαγγελμάτων που στο σύνολο τους ασχολούνται με τη ψυχική υγεία) καλούνται να φέρουν σε πέρας ένα έργο μεγάλο. Να βοηθήσουν τους «πελάτες» τους να δώσουν φωνή στην αλήθεια τους. Όποια και αν είναι αυτή. Να τους καθοδηγήσουν να βρουν τις δικές τους λέξεις που θα περιγράφουν την ανθρώπινη ύπαρξη. Βοηθούν στο να απομακρυνθεί η ντροπή και η ενοχή από την όποια φανταστική διαφορετικότητα, βοηθώντας τους συμβουλευόμενους τους να υ π ά ρ ξ ο υ ν πέρα από τους στενούς ορισμούς και περιορισμούς του «φυσιολογικού». Και τέλος, βοηθούν, στο να βγουν αυτά τα εισαγωγικά από τις λέξεις.

Έργο μεγάλο, αφού καλεί τους ίδιους τους συμβούλους μέσα από τη δική τους προσωπική θεραπεία και εποπτεία να κοιτάξουν κατάματα τον εαυτό τους και να βρουν τη δική τους φωνή, τη δική τους ζωή και τη δικές τους αξίες. Έργο μεγάλο αφού προκαλεί κάθε φορά τους συμβούλους να διευρύνουν τη δική τους αποδοχή, τη δική τους ενσυναίσθηση, τα δικά τους όρια. Έργο μεγάλο, που γίνεται πραγματικότητα ένα βήμα τη φορά. Μία λέξη τη φορά.

Με κάθε λέξη, που έστω και μέσα στο χώρο της συνεδρίας, θα ακούγεται πιο δυνατά, από τον ψίθυρο.

Νάνσυ Ψημενάτου
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Ιστοσελίδα: www.understanding-self.gr