Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρόσφατα ψήφισε ένα νομοσχέδιο που κατοχύρωνε τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες που ταξιδεύουν αεροπορικώς. Πολλές εφημερίδες και περιοδικά χαιρέτησαν την ψήφιση του νομοσχεδίου αυτού, αναφέροντας την σημασία και την επίδραση που θα επιφέρει στις ζωές εκατομμυρίων ταξιδιωτών που έχουν αναπηρία σ΄ όλη την Ευρώπη.

Όλοι διαβάσαμε με έκπληξη την ιστορία εννέα τυφλών και με περιορισμένη όραση ατόμων, που τους απαγορεύτηκε να επιβιβαστούν σε πτήση της Ryanair με την δικαιολογία ότι υπήρχαν πολλά ανάπηρα άτομα στο αεροπλάνο. Και η ιστορία ενός ατόμου που του χρέωσαν ένα αναπηρικό αμαξίδιο στο αεροδρόμιο Stansted από την Ryanair για να μεταφερθεί από το check-in στην πύλη αναχώρησης. Και ποιος έχει ξεχάσει την ιστορία της γυναίκας στο Suffolk που της συμπροφέρθηκαν σαν «σακί» από το προσωπικό του αεροπλάνου κατά την μεταφορά της στο κάθισμα; Και η ιστορία των 23 έφηβων που δεν μπόρεσαν να επιβιβαστούν στην πτήση τους επειδή δεν είχαν ενημερώσει τον υπεύθυνο ότι ήταν κωφοί; Και ποιος έχει ξεχάσει την ιστορία μιας γυναίκας που γεννήθηκε χωρίς άκρα όταν κάποιος εργαζόμενος της Air France της δήλωσε ότι : « Ένας κορμός δεν μπορεί να ταξιδέψει μόνος του!»

Υπάρχει πληθώρα γνωστών περιστατικών κακομεταχείρισης ατόμων με αναπηρίες κατά την διάρκεια των πτήσεων ή στα αεροδρόμια τα τελευταία χρόνια. Καθώς οι αερομεταφορές γίνονται ολοένα και πιο φθηνές, ανοίγονται διάφοροι προορισμοί σε όλους τους ταξιδιώτες, γιατί θα πρέπει λοιπόν τα άτομα με αναπηρίες να αποκλειστούν από την απόλαυση και των τεσσάρων γωνιών του πλανήτη μας;

Μια σημαντική νομοθετική μεταρρύθμιση όπως αυτό το νέο νομοσχέδιο θα επιτρέπει στα άτομα με αναπηρίες να ταξιδέψουν ελεύθερα και χωρίς διάκριση σ΄ όλη την Ευρώπη μέσα στα επόμενα δυο χρόνια. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε υπέρ την νομοθεσίας που σημαίνει ότι όλοι οι επιβάτες θα είναι ελεύθεροι να ταξιδέψουν χωρίς τον φόβο της διάκρισης και των επιπρόσθετων οικονομικών ή άλλων επιβαρύνσεων.

Σημαντικό αντίκτυπο

Ο Robert Evans, Υπουργός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου- έγραψε την αναφορά που οδήγησε στο νομοσχέδιο αυτό. Τον ρωτήσαμε τι αντίκτυπο θα έχει αυτό το νομοσχέδιο στις ζωές των ατόμων με αναπηρίες- «Πιστεύω ότι αυτό θα επιτρέψει σε περισσότερα άτομα με αναπηρίες να μετακινούνται με το αεροπλάνο. Ταξιδεύω συχνά δια αέρος και για να πω την αλήθεια ο αριθμός των ανάπηρων ατόμων που βλέπω να ταξιδεύουν δεν είναι αντιπροσωπευτικός όσον αφορά την κοινότητα τους, γιατί πολύ κόσμος πιστεύει ότι οι μεταφορές δεν είναι γι αυτούς. Οι αεροπορικές εταιρίες και οι αερομεταφορές είναι και για τα άτομα με αναπηρίες- έχουν το δικαίωμα να πάνε διακοπές όπως ο καθένας μας.».

Επομένως πρακτικά που αποσκοπεί αυτή η νέα νομοθεσία; Με μια πρώτη μάτια, φαίνεται ότι το νομοσχέδιο αντανακλά όλα όσα ήδη έχει ήδη κατακτήσει στην Αμερική η Αμερικάνικη Κοινότητα των Ατόμων με Αναπηρίες με κανονισμούς για την προσβασιμότητα στις αερομεταφορές. Ο Robert Evans μας είπε ότι σύμφωνα με τον νέο νόμο στην Ευρωπαϊκή Ένωση :« Τα αεροδρόμια φέρουν πλήρη ευθύνη για την ύπαρξη ενός αξιόπιστου και αποτελεσματικού συστήματος σε αυτά ώστε να μην υπεύθυνες οι αεροπορικές εταιρίες για την προσβασιμότητα κι όλα όσα αφορούν καθαρά το ίδιο το αεροδρόμιο. Έτσι αεροπορικές εταιρίες όπως η Ryanair δεν θα φέρει ευθύνη για την μεταφορά των επιβατών».

Αν όμως οι αεροπορικές εταιρίες δεν είναι πλέον υπεύθυνες τι συμβαίνει στην περίπτωση που προκύψει κάποιο ζήτημα όταν το άτομο έχει επιβιβαστεί στο αεροπλανο; Οποιαδήποτε νομοθεσία σχετικά με την πρόσβαση θα πρέπει να θεσμοθετηθεί σε εθνικό επίπεδο από την εκάστοτε κυβέρνηση μας εξηγεί ο Evans. « Δεν είχα την αρμοδιότητα να συζητήσω για διάφορα θέματα που μπορεί να προκύψουν κατά την διάρκεια του ταξιδιού γιατί οι αεροπορικές εταιρίες είναι αρμόδιες για αυτό- όμως αποφασίσαμε τα αεροπλάνα να κατασκευάζονται πλέον σε συνεργασία με τις οργανώσεις και τους συλλόγους των ατόμων με αναπηρίες». Από τώρα και στο εξής τα νέα αεροσκάφη που αγοράζουν οι αεροπορικές εταιρίες θα πρέπει να πληρούν τους κανόνες προσβασιμότητας- που σημαίνει ότι οι κοινότητες των ατόμων με αναπηρία θα συμμετέχουν στην επιλογή των υπευθύνων. Όπως μας είπε ο Evans : « Εφόσον υπάρχει δυνατότητα να βάλουμε ένα αναπηρικό αμαξίδιο μέσα σε ένα τραίνο ή σ΄ ένα λεωφορείο δεν βρίσκω το λόγο να μην μπορούμε να το κάνουμε και για τα αεροπλάνα».

Τα αεροδρόμια πλέον έχουν την υποχρέωση να εξασφαλίσουν από την στιγμή της αναχώρηση ως την στιγμή της άφιξης, την σωστή και ασφαλή μεταφορά των ανάπηρων επιβατών. Θα υπάρχει έλεγχος από την γενική διεύθυνση των αεροδρομίων και όλοι θα υπόκεινται σε ένα εθνικό κεντρικό σώμα- που πιστεύετε ότι για την Μ. Βρετανία θα είναι η Διεύθυνση Πολιτικής Αεροπορίας. Ο παράγοντας κλειδί της νομοθεσίας αυτής είναι ότι δεν θα αρνούνται στα ανάπηρα άτομα το δικαίωμα στην μεταφορά τους εξαιτίας της αναπηρίας τους. Όπως μας λέει ο Evans: « Επί του παρόντος θα ασκηθεί πίεση στις αεροπορικές εταιρίες γιατί δεν μπορούν να αρνούνται την μεταφορά ατόμων με αναπηρία- οι μέρες που η άρνηση επιβίβασης ήταν γεγονός είναι πια μετρημένες.» Και, ενημερώνοντας 48 ώρες πριν, τα αεροδρόμια είναι υποχρεωμένα να προσφέρουν βοήθεια στα ανάπηρα άτομα. Αυτό σημαίνει ότι το άτομο θα πρέπει να εξυπηρετηθεί, για παράδειγμα, στο check-in , την επιβίβαση και αποβίβαση από το αεροπλάνο, χωρίς καμία επιπλέον οικονομική επιβάρυνση. Ακόμα και στην περίπτωση που το άτομο δεν έχει ενημερώσει 48 ώρες πριν το αεροδρόμιο, «γνωστοποίηση» ονομάζεται στα άρθρα του νομοσχεδίου, τα αεροδρόμια θα πρέπει να κάνουν ότι είναι δυνατό για να προσφέρουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες.

Με την εφαρμογή της νέας νομοθεσίας, σημαντικές πληροφορίες ασφαλείας θα πρέπει υποχρεωτικά να δίνονται και σε εναλλακτικές μορφές – π.χ. οι διαδικασίες εκκένωσης σε γραφή Braille ή με ακουστικά. Και από τώρα και στο εξής οι αεροπορικές εταιρίες και τα αεροδρόμια θα πρέπει να μετατρέψουν τις ιστοσελίδες τους και τις διαδικασίες κρατήσεων ώστε να είναι προσβάσιμες από όλους. Η νέα νομοθεσία επιτρέπει επίσης την μεταφορά των βοηθητικών σκύλων και στις υπερατλαντικές πτήσεις- όπως αναφέρει ο Evans- : « Το να περιορίζεται η διάρκεια ταξιδιού ενός σκύλου- οδηγού το πολύ σε 5 ώρες {σύμφωνα με τους παλιούς κανονισμούς} είναι μεροληπτικό. Οι ιδιοκτήτες είναι οι αρμόδιοι που θα αποφασίσουν το χρονικό διάστημα που θα ταξιδέψει ο σκύλος τους.» Ευτυχώς η νομοθεσία καλύπτει κι όλα τα σκυλιά που πιστοποιημένα προσφέρουν υπηρεσίες κι όχι μόνο τα σκυλιά- οδηγους.

Εξετάζοντας προσεκτικά

Ο κ. Evans χρειάστηκε γύρω στους 10 μήνες έρευνας και συλλογής στοιχείων στην αναφορά του και αντιπαραβάλλοντας διάφορα ζητήματα από ομάδες αναπήρων, αεροπορικές εταιρίες, υπεύθυνους αεροδρομίων και εργαζομένων, σ΄ όλη την Ευρώπη. «Προσπάθησα να προσαρμόσω όσες περισσότερες απόψεις μπορούσα», εξηγεί ο Evans. «Όλα έπρεπε να οδηγούν σ΄ ένα συμβιβασμό- κανείς δεν μπορεί να πει ότι ικανοποιήθηκαν όλα τα ζητούμενα, άλλα καταβάλλαμαι μεγάλη προσπάθεια».

Η Maria Nyman είναι πολιτικός αναλυτής του Ευρωπαϊκού Φόρουμ για την Αναπηρία, και συμμετείχε σε πολλά στάδια σχεδιασμού και προώθησης του νομοσχεδίου. « Από την στιγμή που έγιναν οι προτάσεις ήμασταν σε συχνή επαφή με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Κοινοβούλιο, είχαμε συναντήσεις με την MEP δηλαδή τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες των Ατόμων με Αναπηρία και των Μεταφορών / Συγκοινωνιών, κι ορισμένα εθνικά μέλη {όπως ο Βρετανικός Συνασπισμός για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία στην Ευρώπη, κι η Επιτροπή για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες} συμμετείχαν επίσης ενεργά».

Είναι το Ευρωπαϊκό Φόρουμ ευχαριστημένο με όλα αυτά; « Στο τέλος είχαμε συντάξει ένα καλό κείμενο και το πιο σημαντικό ήταν να περάσει άμεσα και να τροποποιηθεί στο μέλλον εάν κριθεί απαραίτητο. Ζητήσαμε το πολύ 24 ωρη «γνωστοποίηση», πράγμα που ήταν αρκετά συμβιβαστικό για εμάς, αλλά συνειδητοποιήσαμε αμέσως ότι κάτι τέτοιο δεν θα γινόταν αποδεκτό- στις ΗΠΑ μπορεί να ταξιδέψει κάποιο άτομο με αναπηρίες ελεύθερα και χωρίς καμία προειδοποίηση».

Οι εξαιρέσεις στον κανονισμό

Ωστόσο υπήρξαν κάποια θέματα για τα οποία το Φόρουμ δεν είναι ευχαριστημένο. Ένα από αυτά είναι ο κανονισμός για την πρόληψη των μεταφορών- δηλαδή υπάρχει περίπτωση οι αεροπορικές εταιρίες να αρνηθούν την μεταφορά ατόμων με αναπηρίες. «Αυτό που μας προβλημάτιζε περισσότερο ήταν το άρθρο 4. Ο κανονισμός λέει ότι δεν μπορεί να αρνηθεί κανείς την επιβίβαση κάποιου επειδή είναι ανάπηρος εκτός κι αν προκύπτουν λόγοι ασφαλείας και προστασίας. Αυτοί όμως οι λόγοι δεν είναι ξεκάθαροι στο κείμενο- υπόκεινται στους νόμους του κάθε κράτους. Θελήσαμε να αφαιρέσουμε το άρθρο 4, και να διασαφηνίσουμε του λόγους ασφαλείας στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ώστε κάθε ανάπηρο άτομο να γνωρίζει πότε μπορεί ή δεν μπορεί να ταξιδέψει- οι κανονισμοί είναι διαφορετικοί σε κάθε κράτος κι αυτό μας ανησυχεί.» Τέτοιοι λόγοι ασφαλείας μπορεί να σημαίνουν ότι οι πόρτες είναι πολύ μικρές ή δεν υπάρχει προσβάσιμη τουαλέτα. Καθώς όμως αυτοί οι λόγοι δεν καθορίζονται με σαφήνεια, θα πρέπει να μπορούν να ερμηνευτούν ποικιλοτρόπως- όπως ο Βρετανικός νόμος περί « αυτονόητων προσαρμογών» που αφορά την προσβασιμότητα.

Η νομοθεσία αυτή δεν διασαφηνίζει ένα άλλο ζήτημα- αυτό της αποζημίωσης. Εάν τα βοηθήματα καταστραφούν ή χαθούν θα πρέπει ο ιδιοκτήτης « να αποζημιωθεί σύμφωνα με τους κανονισμούς της Διεθνούς Κοινότητας και τους νόμους του εκάστοτε κράτους». Έτσι εξαρτάται από το εκάστοτε κράτος να καθορίσει τους δικούς κανονισμούς που αφορούν την μέγεθος της αποζημίωσης. Η Maria Nyman εξηγεί: «Το άρθρο σχετικά με την αποζημίωση χαμένων και κατεστραμμένων αναπηρικών αμαξιδίων και κινητικών βοηθημάτων, δεν είναι ξεκάθαρο- προσπαθούμε να προτείνουμε την πλήρη αποζημίωση καθώς ο εξοπλισμός αυτός είναι πολύ ακριβός και χωρίς αυτόν οι διακοπές σας μπορεί να καταστραφούν.» Κι αν ο επιβάτης δεν μπορεί να γίνει δεκτός για λόγους ασφαλείας, θα πρέπει να του προσφέρουν « αποδεκτή εναλλακτική λύση», όπως η αποζημίωση ή άλλο τρόπο μεταφοράς. Ωστόσο δεν αναφέρεται πουθενά η αποζημίωση για τον χρόνο που χάθηκε και τη ταλαιπωρία που υπέστη το άτομο.

Ανοιχτοί σε όλους

Εκτός όμως από την αναφορά στα « άτομα με μειωμένη κινητικότητα» ο νόμος αυτός , σε αντίθεση με παλαιότερες οδηγίες, καλύπτει κι άλλες κατηγορίες ατόμων με αναπηρίες όπως τα άτομα με προβλήματα όρασης κι ακοής καθώς και τα άτομα με μαθησιακές δυσκολίες. Η αναφορά του Evans που αποτελεί την βάση του νομοσχεδίου, άσκησε κριτική στην διατύπωση και τους περιορισμούς προηγούμενων νόμων, δηλώνοντας « Η έκφραση ‘’άτομα που υφίστανται δυσκολίες λόγω μειωμένης κινητικότητας’’ αποτελεί προσβολή για ένα άτομο και δίνει έμφαση στο πρόβλημα του κι όχι στην ελλιπή προσβασιμότητα των υποδομών και υπηρεσιών.» Άλλες αλλαγές περιλαμβάνουν την έκφραση « ειδική προσοχή» η οποία εναλλακτικά τροποποιήθηκε σε « κατάλληλη προσοχή».

Πόσο θα πληρώσουμε για τις αλλαγές αυτές;

Το κόστος χρέωσης των υπηρεσιών αυτών θα προκαλέσει επιβάρυνση στην τιμή του εισιτηρίου που δεν θα ξεπερνάει τις 50 πέννες ώστε να υπάρχει η διαβεβαίωση ότι τα άτομα με αναπηρίες θα εξυπηρετούνται ισότιμα.
Μερικά από τα άρθρα του νόμου εφαρμόζονται ήδη κι ο Evans εξηγεί: « Οι ουσιαστικές αλλαγές στις υπηρεσίες θα πραγματοποιηθούν μέσα σ΄ ένα χρονικό διάστημα δυο χρόνων αν και νομίζω ότι πολύ πιο σύντομα θα τεθούν σε εφαρμογή».

Όχι μόνο επομένως η νομοθεσία αυτή θα φροντίζει για όλους, με την ψήφιση της από όλη την Ευρωπαϊκή κοινότητα, αλλά όλοι πια θα μπορούν να απολαύσουν προσβάσιμες αερομεταφορές σε οποιοδήποτε μέρος της Ευρώπης επιθυμούν να ταξιδέψουν.

Ας ελπίσουμε λοιπόν ότι θα διαπιστώσετε σημαντικές αλλαγές την επόμενη φορά που θα επιβιβαστείτε σε αεροπλάνο για τις καλοκαιρινές σας διακοπές.

Μετάφραση: Ζουρνατζίδης Παναγιώτης, Εργοθεραπευτής, panos@disabled.gr