Τα εμβρυϊκά κύτταρα προέρχονται από τα κύτταρα που συνιστούν την εσωτερική κυτταρική μάζα της βλαστοκύστης. Τόσο στα ποντίκια, όσο και στους ανθρώπους, υπάρχουν όρια στις δυνατότητες των βλαστικών κυττάρων. Τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα του ποντικιού μπορούν να παράγουν οποιαδήποτε από τα σωματικά κύτταρα, κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες. Γι’ αυτό λέγεται πως είναι ολοδύναμα, και έχουν απεριόριστη δυναμική ως προς την ανάπτυξη και τη διαφοροποίησή τους. Τα κύτταρα αυτά διαιρούνται συνεχώς σε δισκία εργαστηριακών καλλιεργειών μέσα σε εκκολαπτήρια, αλλά την ίδια στιγμή διατηρούν την ικανότητα να διαφοροποιηθούν σε οποιοδήποτε τύπο κυττάρων, όταν τοποθετηθούν σε κατάλληλο περιβάλλον.
Οι σειρές των ανθρώπινων βλαστικών κυττάρων μελετώνται επί του παρόντος και αρκετές ερευνητικές ομάδες δουλεύουν για να αποφασίσουν αν αυτές έχουν τις ίδιες ιδιότητες ή όχι με τα βλαστικά κύτταρα ποντικιού. Επειδή τα ανθρώπινα βλαστικά κύτταρα απομονώθηκαν σχετικά πρόσφατα, και γι’ αυτό γνωρίζουμε λίγα για αυτά, είναι πιο δύσκολο στην τρέχουσα φάση να με το ανθρώπινο σύστημα από ότι με του ποντικού. Ωστόσο, οι επιστήμονες σημειώνουν αξιοσημείωτη πρόοδο, που θα μπορούσε σε τελευταία ανάλυση να οδηγήσει σε θεραπείες που αντικαθιστούν ή θεραπεύουν κατεστραμμένους ιστούς, χρησιμοποιώντας ανθρώπινα κύτταρα.
Παράδειγμα Έρευνας που κάνει χρήση των εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων
Αναρτημένο στο Care/Cure Forum
23 Μαΐου, 2003
Επικοινωνία: Matt McGowan
Senior Information Specialist
(573) 882-6217
Η Έρευνα Βλαστικών Κυττάρων Βάζει Στόχο Ασθένειες του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος
Τα ευρήματα θα μπορούσαν να οδηγήσουν στη θεραπεία ασθενειών εκφυλισμού των νεύρων.
ΚΟΛΟΥΜΠΙΑ, Mo. – Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Μισσούρι της Κολούμπια έχουν επιτυχώς μεταμφυτεύσει εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα ποντικιού σε μοντέλα ποντικιού για ασθένειες στο ανθρώπινο κεντρικό νευρικό σύστημα. Αυτή η θεραπεία βλαστικών κυττάρων μπορεί να αποτρέψει ή να καθυστερήσει τον θάνατο των ελαττωματικών κυττάρων «ξενιστή», και τα ευρήματά της θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε θεραπείες βλαστικών κυττάρων για μια ποικιλία ασθενειών που εκφυλίζουν τα νεύρα του κεντρικού νευρικού συστήματος, όπως αυτή του Αλτσχάιμερ και του Πάρκινσον. Η δουλειά αυτή θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε νέες θεραπείες για την κάκωση νωτιαίου μυελού και τα εγκεφαλικά επεισόδια.
«Μια προσέγγιση που κάνει χρήση της θεραπείας βλαστικών κυττάρων, είναι αυτή της απελευθέρωσης θεραπευτικών παραγόντων που θα αποτρέψουν τα νευρικά κύτταρα-«ξενιστή» από το θάνατο», είπε ο Mark Kirk, καθηγητής βιολογικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Μισσούρι-
Κολούμπια. «Είναι η απώλεια των εγκεφαλικών κυττάρων που οδηγεί στην νευρο-εκφυλιστική εξέλιξη της ασθένειας. Εάν προμηθεύσεις τα κύτταρα-ξενιστή με κάτι που τα δυναμώνει, μπορεί να είσαι ικανός να θεραπεύσεις ή τουλάχιστον να καθυστερήσεις την έναρξη της παθολογίας».
Ο Kirk και συνάδελφοι, περιλαμβάνοντας και τους καθηγητές Joel Maruniak στις βιολογικές επιστήμες, τον Martin Katz στο τμήμα της οφθαλμολογίας, και τον μεταπτυχιακό φοιτητή Jason Meyer στις βιολογικές επιστήμες, μεταμφύτευσε βλαστικά κύτταρα σε ποντίκια με γενετικές μεταλλάξεις που τους δημιουργούσαν προδιάθεση για την ασθένεια Batten, μια εξελικτική δυσλειτουργία η οποία οδηγεί σε εκφυλισμό του αμφιβληστροειδή. Στους ανθρώπους, η ασθένεια Batten προκαλεί ατροφία εγκεφάλου, αποπληξία, γνωστική εξασθένηση και πρόωρο θάνατο. Προτού αναδυθούν τα τελευταία αυτά σοβαρά συμπτώματα, η ασθένεια αποδυναμώνει την όραση του θύματος. Παρόλο που η ασθένεια Batten είναι σπάνια, η θεραπευτική προσέγγιση με βλαστικά κύτταρα εφαρμόζεται και σε άλλες ασθένειες του κεντρικού νευρικού συστήματος, λέει ο Kirk.
Η ερευνητική ομάδα του Kirk εισήγαγε τα βλαστικά κύτταρα κατά τη διάρκεια των πρώιμων σταδίων εκφυλισμού των φωτοϋποδοχέων. Τα μεταμφυτευμένα βλαστικά κύτταρα στο μάτι του ποντικιού, εκδήλωσαν μια πράσινη φθορίζουσα πρωτείνη, η οποία επέτρεψε στους επιστήμονες να ανιχνεύσουν τα κύτταρα-δότες. Οι ερευνητές επίσης πρόσθεσαν ειδικό οξύ για να κατευθύνουν την εξελικτική πορεία των κυττάρων-δοτών, είπε ο Kirk. Η τροποποίηση αυτή έκανε τα κύτταρα-δότες να «νευροποιηθούν», δηλαδή να αναπτύξουν τις ιδιότητες των νευρώνων και των νευρογλοιακών κυττάρων (των κυττάρων που βρέθηκαν στον αμφιβληστροειδή χιτώνα και στο κεντρικό νευρικό σύστημα). Το πιο σημαντικό, είναι ότι τα ελαττωματικά κύτταρα-ξενιστή ανταποκρίθηκαν ευοίωνα στα βλαστικά κύτταρα, και νευρικές συνάψεις, ή συνδέσεις, φάνηκε πως καθιερώνονται μεταξύ των κυττάρων-ξενιστή και των κυττάρων-δοτών.
Οι θεραπευτικές επιδράσεις της ενσωμάτωσης βλαστικών κυττάρων αποκάλυψαν την αποκατάσταση των φωτοϋποδοχέων, δηλαδή των τμημάτων του ματιού που είναι υπεύθυνα για την αίσθηση και τη λήψη φωτός. Με άλλα λόγια, όπως ο Kirk εξήγησε, τα κύτταρα-δότες ενήργησαν επί των ελαττωματικών κυττάρων-ξενιστή ώστε να τα προστατέψουν από τη φθορά. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν επίσης το electroretinogram (μια συσκευή που καταγράφει την αντίδραση του αμφιβληστροειδούς στα φωτεινά ερεθίσματα) πάνω στο μάτι του ποντικιού που έλαβε τα «νευροποιημένα» εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα, και βρήκαν ενδείξεις ότι οι φωτοϋποδοχείς απέφυγαν τον εκφυλισμό.
Συχνές ερωτήσεις επί της Έρευνας Βλαστικών Κυττάρων
Από τη Διεθνή Κοινότητα της Έρευνας για τα Βλαστικά Κύτταρα
Οι απαντήσεις στις ακόλουθες ερωτήσεις γράφτηκαν και επιθεωρήθηκαν από μια ομάδα επιστημόνων που ειδικεύονται στην έρευνα βλαστικών κυττάρων.
Τί είναι τα βλαστικά κύτταρα;
Από πού προέρχονται τα βλαστικά κύτταρα;
Ποιες είναι οι δυνητικές χρήσεις των ανθρώπινων βλαστικών κυττάρων;
Ποια είναι τα εμπόδια που πρέπει να υπερπηδηθούν πριν τη δυνητική χρήση των βλαστικών κυττάρων;
Τί είναι η σειρά βλαστικών κυττάρων;
Τί είναι ένα εμβρυϊκό βλαστικό κύτταρο;
Τί είναι ένα ενήλικο βλαστικό κύτταρο;
Τί το ιδιαίτερο έχουν τα βλαστικά κύτταρα που προέρχονται από τα δόντια μωρού ή από τον ομφάλιο λώρο;
Υπάρχουν ορισμένα είδη βλαστικών κυττάρων καλύτερα από άλλα;
Προέρχονται τα βλαστικά κύτταρα από αποβαλλόμενα έμβρυα;
Ποιες ασθένειες μπορούν να θεραπευθούν με τη χρήση των βλαστικών κυττάρων;
Χρησιμοποιούνται τα βλαστικά κύτταρα σε θεραπείες σήμερα;
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ θεραπευτικής και αναπαραγωγικής κλωνοποίησης;
Γιατί η έρευνα των βλαστικών κυττάρων συγχέεται με την κλωνοποίηση;
Τί είναι η πυρηνική μεταφορά σωματικών κυττάρων;
Πώς μεγαλώνουν τα βλαστικά κύτταρα μέσα στο εργαστήριο;
Τί είδους πειράματα έχουν γίνει με βλαστικά κύτταρα και τί χρειάζεται ακόμη να γίνει;
Μπορούν τα βλαστικά κύτταρα να αποθηκευτούν σε μια τράπεζα;
Τί είναι η αναγεννητική ιατρική;
Πόσες σειρές ανθρώπινων εμβρυϊκών κυττάρων υπάρχουν;
Γιατί είναι σημαντική η ομοσπονδιακή χρηματοδότηση των Η.Π.Α. για την έρευνα των βλαστικών κυττάρων;
Τί είναι η βιοηθική;
Από πού μπορώ να πάρω περισσότερες πληροφορίες για τα βλαστικά κύτταρα;
Ποιες άλλες πληροφοριακές πηγές είναι διαθέσιμες;
1. Τι είναι τα βλαστικά κύτταρα;
Τα βλαστικά κύτταρα είναι τα θεμελιώδη κύτταρα για κάθε όργανο, ιστό και κύτταρο μέσα στο σώμα. Είναι σαν ένα κενό μικροτσίπ το οποίο μπορεί εν τέλει να προγραμματιστεί ώστε να εκτελέσει ένα αριθμό εξειδικευμένων έργων. Τα βλαστικά κύτταρα είναι αδιάκριτα, «κενά» κύτταρα, που δεν έχουν ακόμη μια συγκεκριμένη λειτουργία. Κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες, τα βλαστικά κύτταρα μπορούν να εξελιχθούν σε ειδικευμένους ιστούς και όργανα. Επιπρόσθετα, τα κύτταρα είναι αυτοσυντηρούμενα, και μπορούν να αντιγράφουν πιστά τους εαυτούς τους για μεγάλες χρονικές περιόδους.
Αυτά τα μοναδικά χαρακτηριστικά καθιστούν τα βλαστικά κύτταρα πολλά υποσχόμενα για την προμήθεια κυττάρων που θεραπεύουν εξασθενητικές ασθένειες όπως η νόσος Αλτσχάιμερ, ο καρκίνος, η νόσος του Πάρκινσον, ο διαβήτης τύπου 1, η κάκωση νωτιαίου μυελού, εγκεφαλικά επεισόδια, εγκαύματα, καρδιακές ασθένειες, οστεοαρθρίτιδα, και ρευματοειδή αρθρίτιδα. Σήμερα, όργανα και ιστοί που έχουν δωρηθεί, χρησιμοποιούνται συχνά για να αντικαταστήσουν εκείνα που ασθενούν ή είναι κατεστραμμένα. Δυστυχώς, ο αριθμός των ανθρώπων που χρειάζονται μεταμοσχεύσεις ξεπερνά κατά πολύ τον αριθμό των διαθέσιμων οργάνων. Τα βλαστικά κύτταρα προσφέρουν τη δυναμική για την προμήθεια κυττάρων και ιστών, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να θεραπεύσουν ποικίλες ασθένειες.
2. Από που προέρχονται τα βλαστικά κύτταρα;
Όλα τα ανθρώπινα όντα αρχίζουν τη ζωή τους από ένα μόνο κύτταρο, που αποκαλείται ζυγωτό, και το οποίο σχηματίζεται μετά τη γονιμοποίηση. Το ζυγωτό, χωρίζεται και σχηματίζει δυο κύτταρα. Κάθε ένα από τα κύτταρα αυτά διαιρείται ξανά, και ούτω καθεξής. Σχετικά σύντομα, περίπου πέντε μέρες μετά τη σύλληψη, σχηματίζεται μια βαθουλωτή σφαίρα με 150 κύτταρα, που αποκαλείται βλαστοκύστη. Η βλαστοκύστη είναι μικρότερη από ένα κόκκο άμμου και περιλαμβάνει δυο τύπους κυττάρων, την τροφοβλάστη και την εσωτερική κυτταρική μάζα. Τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα είναι τα κύτταρα που συνθέτουν την εσωτερική κυτταρική μάζα. Καθώς ένα εμβρυϊκό βλαστικό κύτταρο μπορεί να διαφοροποιηθεί σε όλους τους τύπους κυττάρων σε έναν ενήλικα, γι’ αυτό και αναφέρονται ως ολο-δυναμικά βλαστικά κύτταρα.
Τα βλαστικά κύτταρα μπορούν επίσης να βρεθούν σε πολύ μικρούς αριθμούς σε ποικίλους ιστούς στο σώμα ενός ενήλικα. Για παράδειγμα, τα βλαστικά κύτταρα βρίσκονται μέσα στο μυελό των οστών και εγείρουν την ανάπτυξη όλων των εξειδικευμένων αιμοποιητικών κυττάρων. Τα βλαστικά κύτταρα του ενήλικα είναι προγραμματισμένα να διαφοροποιούνται σε διάφορους τύπους κυττάρων του δικού τους ιστού. Αυτά ονομάζονται πολυ-δυναμικά βλαστικά κύτταρα. Τα βλαστικά κύτταρα ενήλικα δεν έχουν ακόμη εντοπιστεί σε όλα τα ζωτικά όργανα. Σε μερικούς ιστούς όπως στον εγκέφαλο, αν και τα βλαστικά κύτταρα υπάρχουν, δεν είναι πολύ ενεργά και γι’ αυτό δεν ανταποκρίνονται άμεσα σε κακώσεις κυττάρων ή άλλες ζημιές. Οι επιστήμονες τώρα ερευνούν τρόπους με τους οποίους μπορούν να παρακινήσουν τα ήδη παρόντα βλαστικά κύτταρα να αναπτυχθούν και να δημιουργήσουν τον κατάλληλο τύπο κυττάρων, που με τη σειρά τους θα αντικαταστήσουν τα αντίστοιχα κατεστραμμένα.
Τα βλαστικά κύτταρα μπορούν επίσης να αποκτηθούν από πηγές όπως ο ομφάλιος λώρος ενός νεογέννητου μωρού. Αυτή είναι μια προσβάσιμη πηγή βλαστικών κυττάρων, σε σύγκριση με τους ιστούς ενηλίκων, όπως ο εγκέφαλος και ο μυελός των οστών. Παρόλο που οι επιστήμονες μπορούν να αναπτύξουν αυτά τα κύτταρα σε δισκία καλλιεργειών (σε εργαστήρια), μπορούν να το κάνουν μόνο για περιορισμένο χρόνο. Πρόσφατα, επιστήμονες ανακάλυψαν επίσης την ύπαρξη βλαστικών κυττάρων στα δόντια μωρού και στο αμνιακό – υγρό που περιβάλλει το αγέννητο μωρό – το οποίο μπορεί επίσης να έχει τη δυνατότητα να σχηματίζει πολλαπλούς τύπους κυττάρων. Η έρευνα επί αυτών των κυττάρων είναι πολλά υποσχόμενη, αλλά βρίσκεται σε πολύ πρώιμο στάδιο. Αυτά τα κύτταρα πρέπει να χαρακτηριστούν και να μελετηθούν περαιτέρω.
3. Ποιες είναι οι δυνητικές χρήσεις των ανθρώπινων βλαστικών κυττάρων;
Τα περισότερα από τα εξειδικευμένα κύτταρα του σώματος δεν μπορούν να αντικατασταθούν με φυσικές διαδικασίες αν τραυματιστούν σοβαρά ή ασθενήσουν. Τα βλαστικά κύτταρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να παράγουν υγιή λειτουργικά εξειδικευμένα κύτταρα, τα οποία έπειτα μπορούν να αντικαταστήσουν ασθενή ή δυσλειτουργικά κύτταρα.
Η αντικατάσταση ασθενών κυττάρων με αντίστοιχα υγιή, αποκαλούμενη και κυτταροθεραπεία, είναι ίδια με τη διαδικασία της μεταμόσχευσης οργάνου, μόνο που η θεραπεία αποτελείται από μεταμφυτευμένα κύτταρα αντί για όργανα. Μερικές καταστάσεις ή κακώσεις μπορούν να θεραπευτούν με τη μεταμόσχευση ολόκληρων, υγιών οργάνων, αλλά υπάρχει μια σοβαρή έλλειψη δωρητών. Τα βλαστικά κύτταρα εξυπηρετούν ως μια εναλλακτική και ανανεώσιμη πηγή εξειδικευμένων κυττάρων. Επί του παρόντος, οι ερευνητές διερευνούν τη χρήση των βλαστικών κυττάρων ενήλικα και εμβρύου, ως μια πηγή για ποικίλους, εξειδικευμένους τύπους κυττάρων, όπως νευρικά, μυϊκά, δερματικά και κύτταρα αίματος, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να θεραπεύσουν ποικίλες ασθένειες.
Για παράδειγμα, στη νόσο του Πάρκινσον, τα βλαστικά κύτταρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να σχηματίσουν ένα ειδικό είδος νευρικού κυττάρου, ένα είδος που περικλείει ντοπαμίνη. Αυτά τα νευρικά κύτταρα θεωρητικά μπορούν να μεταφυτευθούν σε έναν ασθενή, όπου θα ξαναενισχύσουν τον εγκέφαλο του και θα αποκαταστήσουν τη λειτουργία, θεραπεύοντας έτσι τον ασθενή.
4. Ποια είναι τα εμπόδια που πρέπει να υπερπηδηθούν προτού συνειδητοποιήσουμε τις δυνητικές χρήσεις των βλαστικών κυττάρων;
Ένα από τα πρώτα εμπόδια που πρέπει να υπερπηδηθεί, είναι η δυσκολία εντοπισμού των βλαστικών κυττάρων στους ιστούς των ενηλίκων, όπου περιέχεται πληθώρα κυτταρικών συνδυασμών. Η διαδικασία εντοπισμού και ανάπτυξης του σωστού είδους βλαστικού κυττάρου, που αποτελεί συνήθως ένα πολύ σπάνιο κύτταρο στον ιστό του ενήλικα, περιλαμβάνει επιμελή έρευνα. Κατά δεύτερον, από τη στιγμή που τα βλαστικά κύτταρα εντοπιστούν και απομονωθούν, πρέπει να αναπτυχθούν οι σωστές συνθήκες που να προκαλέσουν τη διαφοροποίησή τους σε εξειδικευμένα κύτταρα. Αυτό θα απαιτήσει επίσης αρκετό πειραματισμό.
Γενικά, τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα πιστεύεται να είναι πιο ευμετάβολα από ό,τι αυτά των ενηλίκων. Εντούτοις, οι επιστήμονες ακόμη δουλεύουν για την ανάπτυξη των κατάλληλων συνθηκών ώστε να διαφοροποιήσουν τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα σε αντίστοιχα ειδικευμένα. Όσο τα βλαστικά κύτταρα μεγαλώνουν πολύ γρήγορα, οι επιστήμονες πρέπει να είναι πολύ προσεχτικοί στην πλήρη διαφοροποίησή τους σε εξειδικευμένα κύτταρα. Αλλιώς, οποιαδήποτε απομένοντα εμβρυϊκά κύτταρα μπορούν να μεγαλώσουν ανεξέλεγκτα και να σχηματίσουν όγκους.
Υποθέτοντας ότι τα παραπάνω εμπόδια μπορούν να ξεπεραστούν, νέα ζητήματα ξεπηδούν όταν τα εξειδικευμένα κύτταρα (μεγαλωμένα από βλαστικά κύτταρα) μεταφυτεύονται σε έναν άνθρωπο. Τα κύτταρα πρέπει να ενσωματωθούν στους ιστούς και στα όργανα του ασθενή, και να μάθουν να λειτουργούν σε συμφωνία με τα φυσικά κύτταρα του σώματος. Τα καρδιακά κύτταρα που «χτυπούν» σε μια καλλιέργεια κυττάρων στο εργαστήριο, για παράδειγμα, μπορεί να μην «χτυπούν» στο ρυθμό των κυττάρων της καρδιάς του ασθενή. Και οι νευρώνες που εμφυτεύονται μέσα σε έναν κατεστραμμένο εγκέφαλο πρέπει να «κουρδιστούν» σύμφωνα με το περίπλοκο δίκτυο κυττάρων του εγκεφάλου και τις συνδέσεις τους, ώστε να λειτουργούν όπως πρέπει.
Μια ακόμη πρόκληση είναι το φαινόμενο της ανοσολογικής απόρριψης του ιστού. Ακριβώς όπως στις μεταμοσχεύσεις οργάνων, τα ανοσοποιητικά κύτταρα του σώματος θα αναγνωρίσουν τα μεταμφυτευμένα κύτταρα ως «ξένα», ξεκινώντας μια ανοσοποιητική αντίδραση η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει την αποτυχία της μεταμόσχευσης και να θέσει σε κίνδυνο τον ασθενή. Οι παραλήπτες των κυττάρων θα έπρεπε να λάβουν φάρμακα, ώστε προσωρινά να καταστείλουν τα ανοσοποιητικά τους συστήματα, κάτι το οποίο από μόνο του θα μπορούσε να είναι επικίνδυνο.
Για αυτό το λόγο, η έρευνα επί των βλαστικών κυττάρων και των εφαρμογών τους να θεραπεύουν ποικίλες ασθένειες είναι ακόμη σε πρώιμο στάδιο. Εντούτοις, αποτελέσματα από μοντέλα ζώων είναι πολλά υποσχόμενα και πολλοί ερευνητές πιστεύουν πως είναι μόνο ζήτημα χρόνου προτού τα ίδια αποτελέσματα μπορούν να επιτευχθούν και με τα ανθρώπινα βλαστικά κύτταρα.
5. Τί είναι η σειρά ενός βλαστικού κυττάρου;
Μια «σειρά» ενός βλαστικού κυττάρου, αποτελείται από ένα πληθυσμό κυττάρων που μπορούν να αντιγράψουν πιστά τον εαυτό τους για μεγάλες χρονικές περιόδους εκτός σώματος, σε τεχνητό περιβάλλον. Αυτές οι σειρές κυττάρων μεγαλώνουν σε εκκολαπτήρια με ειδικούς αυξητικούς παράγοντες, σε θερμοκρασία και μείγμα οξυγόνου/ διοξείδιου του άνθρακα παρεμφερή με του σώματος των θηλαστικών.
Οι σειρές εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων, σε ανθρώπους και ποντίκια, μπορούν να μεγαλώσουν αόριστα εκτός σώματος, εάν οι συνθήκες είναι κατάλληλες. Το σημαντικό είναι ότι αυτά τα κύτταρα συνεχίζουν να διατηρούν την ικανότητα τους να σχηματίζουν διαφορετικούς, εξειδικευμένους τύπους κυττάρων.
Ένας περιορισμένος αριθμός σειρών ανθρώπινων βλαστικών κυττάρων έχουν εγκριθεί προς χρήση από επιστήμονες που έχουν λάβει ομοσπονδιακές χρηματοδοτήσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τον Αύγουστο του 2001, ο πρόεδρος Bush διέταξε πως αν οι επιστήμονες χρησιμοποιούσαν ομοσπονδιακές χρηματοδοτήσεις, η έρευνα θα μπορούσε να διεξαχθεί μόνο επί των σειρών των κυττάρων που ήταν ήδη υπαρκτές, προερχόμενες από γονιμοποιημένα έμβρυα που ήταν να αποβληθούν σε κλινικές γονιμοποίησης.
Αυτός ο κανονισμός δήλωνε επίσης ότι επιπρόσθετες σειρές βλαστικών κυττάρων δεν θα αναπαράγονταν από επιπρόσθετες βλαστοκύστες. Μακροπρόθεσμα, αυτό θα επιφέρει αυστηρούς περιορισμούς στην επιστημονική διαδικασία σε αυτόν τον τομέα, και θα περιορίσει την ικανότητα των επιστημόνων να συγκρίνουν τη δυναμική των σειρών των ανθρώπινων εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων για αποκατάσταση των ιστών, σε σχέση με αυτές που μπορούν να επιτευχθούν από άλλες πηγές, όπως βλαστικά κύτταρα του ενήλικα.
6. Τί είναι το εμβρυϊκό βλαστικό κύτταρο;
Τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα προέρχονται από κύτταρα που σχηματίζουν την εσωτερική μάζα της βλαστοκύστης. Οι σειρές των εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων σε ποντίκια και ανθρώπους ενυπάρχουν. Τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα ποντικού είναι ικανά για παραγωγή οποιουδήποτε από τα σωματικά κύτταρα, κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες. Γι’ αυτό, λέγεται πως είναι ολο-δύναμα κύτταρα, και έχουν απεριόριστη δυναμική ως προς την ανάπτυξη και τη διαφοροποίηση. Τα κύτταρα αυτά διαιρούνται συνεχώς σε δισκία εργαστηριακών καλλιεργειών μέσα σε εκκολαπτήρια, αλλά την ίδια στιγμή διατηρούν την ικανότητα να διαφοροποιηθούν σε οποιοδήποτε τύπο κυττάρων, όταν τοποθετηθούν σε κατάλληλο περιβάλλον.
Οι σειρές των ανθρώπινων εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων επί του παρόντος μελετώνται, και αρκετές ερευνητικές ομάδες δουλεύουν για να καθορίσουν αν αυτά κατέχουν ή όχι τις ίδιες ιδιότητες με αυτές των εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων του ποντικιού. Επειδή τα ανθρώπινα βλαστικά κύτταρα απομονώθηκαν σχετικά πρόσφατα, και γι’ αυτό γνωρίζουμε λίγα για αυτά, είναι πιο δύσκολο στην τρέχουσα φάση να με το ανθρώπινο σύστημα από ότι με του ποντικού. Ωστόσο, οι επιστήμονες σημειώνουν αξιοσημείωτη πρόοδο, που θα μπορούσε σε τελευταία ανάλυση να οδηγήσει σε θεραπείες που αντικαθιστούν ή θεραπεύουν κατεστραμμένους ιστούς, χρησιμοποιώντας ανθρώπινα κύτταρα.
7. Τί είναι το βλαστικό κύτταρο του ενήλικα;
Τα βλαστικά κύτταρα ενήλικα, διακρίνονται από εκείνα που απομονώνονται από έμβρυα/γονιμοποιημένα ωάρια, και εντοπίζονται σε ιστούς που έχουν ήδη αναπτυχθεί, όπως στα ζώα ή στους ανθρώπους μετά τη γέννηση. Αυτά τα κύτταρα μπορούν να απομονωθούν από πολλούς ιστούς, συμπεριλαμβανόμενου του εγκεφάλου. Ωστόσο, ο πιο κοινός τόπος για να αποκτήσει κανείς αυτά τα κύτταρα, είναι ο μυελός των οστών, ο οποίος βρίσκεται στο εσωτερικό ορισμένων οστών.
Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι βλαστικών κυττάρων στο μυελό των οστών, όπως τα αιμοποιητικά βλαστικά κύτταρα, τα ενδοθηλιακά και τα μεσεγχυματικά. Είναι γνωστό εδώ και καιρό ότι τα αιμοποιητικά βλαστικά κύτταρα σχηματίζουν αίμα, τα ενδοθηλιακά σχηματίζουν το αγγειακό σύστημα (αρτηρίες και φλέβες) και τα μεσεγχυματικά σχηματίζουν οστό, χόνδρο, μύες, λίπος και κύτταρα συνδετικού ιστού.
Πρόσφατα, διατυπώθηκε μια θεωρία για την «πλαστικότητα των βλαστικών κυττάρων», η οποία συνιστά ότι κάποια βλαστικά κύτταρα ενηλίκων έχουν ευρύτερη δυνατότητα στο να σχηματίζουν διαφορετικούς τύπους κυττάρων, απ’ ό,τι αρχικά φαινόταν. Αυτό σημαίνει ότι κύτταρα από το μυελό των στών, υποτιθέμενα να είναι αμιγώς αιμοποιητικά κύτταρα, μπορούν να συμβάλουν στην ανάπλαση κατεστραμμένου ήπατος, νεφρών, καρδιάς, πνευμόνων και άλλων οργάνων.
Παρόλο που αυτός ο τομέας είναι συναρπαστικός, είναι ιδιαίτερα αμφισβητήσιμος στην επιστημονική κοινότητα, και χρειάζεται επιπρόσθετη, προσεχτική, τεκμηριωμένη έρευνα για να κατανοήσουμε την πλήρη δυναμική των βλαστικών κυττάρων των ενηλίκων, και κυρίως το πώς αυτά συγκρίνονται με τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα.
8. Τί το ιδιαίτερο έχουν τα βλαστικά κύτταρα που προέρχονται από τα δόντια μωρού ή από τον ομφάλιο λώρο;
Τα βλαστικά κύτταρα από το αίμα του ομφάλιου λώρου ή από τον οδοντικό πολφό κάτω από τα δόντια του μωρού, είναι «νεότερα» βλαστικά κύτταρα απ’ ό,τι εκείνα που αποκτώνται από τους ενήλικες. Είναι ικανά να διαιρούνται για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα σε κυτταρικές καλλιέργειες απ’ ό,τι τα περισσότερα βλαστικά κύτταρα ενηλίκων, και μπορούν να εξελιχθούν σε διαφορετικούς ιστούς. Η δυναμική τους να σχηματίζουν πολλούς διαφορετικούς τύπους κυττάρων εξερευνάται επί του παρόντος.
Τα βλαστικά κύτταρα από το αίμα του ομφάλιου λώρου χρησιμοποιούνται στη μεταφύτευση βλαστικών κυττάρων για την αποκατάσταση του αιμοποιητικού συστήματος σε ασθενείς που έχουν δεχθεί ακτινοβολία ή έχουν θεραπευθεί με συγκεκριμένα φάρμακα για τον καρκίνο ή τη λευχαιμία. Επίσης, σε κάποιες γενετικές ασθένειες, όπου οι ασθενείς έχουν πρόβλημα σχηματισμού φυσιολογικών κυττάρων του αίματος, μια μεταφύτευση κατάλληλων κυττάρων αίματος του ομφάλιου λώρου μπορεί να τους δώσει ένα νέο αιμοποιητικό σύστημα. Τα νέα κύτταρα προωθούνται μέσα στη φλέβα του ασθενή, και τότε είναι ικανά να βρουν το δρόμο τους προς το μυελό των οστών, σε μια διαδικασία που λέγεται «stem cell homing».
9. Υπάρχουν ορισμένα είδη βλαστικών κυττάρων καλύτερα από άλλα;
Ο τομέας της έρευνας βλαστικών κυττάρων εμπλέκει την έρευνα αυτών των κυττάρων για πολλούς λόγους. Ορισμένοι επιστήμονες εξετάζουν τα βλαστικά κύτταρα για να καταλάβουν καλύτερα τη διαδικασία ανάπτυξης και να μάθουν πώς σχηματίζονται οι συγκεκριμένοι τύποι κυττάρων, ιστοών και τα όργανα. Μερικοί επιστήμονες εξετάζουν τα βλαστικά κύτταρα για να κατανοήσουν τί πηγαίνει λάθος με τα κύτταρα που προκαλούν ποικίλες ασθένειες. Γι’ αυτούς τους σκοπούς, πολύτιμες πληροφορίες μπορούν να αποκτηθούν μελετώντας οποιοδήποτε από τους τύπους βλαστικών κυττάρων που είναι διαθέσιμοι επί του παρόντος.
Η πιο δημοσιοποιημένη χρήση των βλαστικών κυττάρων, ωστόσο, είναι η ικανότητά τους να σχηματίζουν διαφορετικούς τύπους κυττάρων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αποκαταστήσουν ή να αντικαταστήσουν κατεστραμμένο ιστό σε ασθενείς με κάποια νόσο ή κάκωση. Από μελέτες σε ποντίκια, βρέθηκε ότι τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα ποντικού θα μπορούσαν να συμβάλουν σε κάθε έναν από τους ιστούς ενός ενήλικου ποντικιού. Πιστεύεται ότι και τα ανθρώπινα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα έχουν αυτή τη ιδιότητα, και ονομάζονται πολυδύναμα. Οι επιστήμονες, τώρα, χρειάζεται να συγκρίνουν τα όρια των ανθρώπινων εμβρυϊκών κυττάρων στη δυνατότητά τους για αποκατάσταση του ιστού, σε σχέση με την αποκατάσταση που μπορεί να επιτευχθεί με τα βλαστικά κύτταρα του ενήλικα.
Στην τρέχουσα φάση, δεν είναι ξεκάθαρο αν τα βλαστικά κύτταρα από ιστούς ενηλίκων ή από αίμα ομφάλιου λώρου είναι πολυδύναμα. Η σύγκριση των ανθρώπινων εμβρυΙκών βλαστικών κυττάρων με αυτά των ενηλίκων, αποτελεί μια πολύ δραστήρια περιοχή έρευνας, που μπορεί αισίως να οδηγήσει σε θεραπείες εκφυλιστικών ασθενειών των ιστών, στο μέλλον.
10. Προέρχονται τα βλαστικά κύτταρα από αποβαλλόμενα έμβρυα;
Μια ενδεχόμενη πηγή βλαστικών κυττάρων προέρχεται από τον πρώιμο εμβρυϊκό ιστό, μέσα στο πρώτο σύντομο χρονικό διάστημα ανάπτυξης του εμβρύου. Στη διάρκεια της ανάπτυξης, ένα έμβρυο (embryo) 7-8 εβδομάδων μετά τη γονιμοποίηση, ονομάζεται fetus. Στις 4-5 εβδομάδες ανάπτυξης, τα embryonic germ cells, κύτταρα που αποτελούν τους «προδρόμους» του ωαρίου και του σπέρματος, βρίσκονται στους υπό ανάπτυξη όρχεις και ωοθήκες, σχηματίζοντας δομές μήκους μόλις 2mm.
Το 1998, καταγράφηκε η απομόνωση, η καλλιέργεια και ο μερικός προσδιορισμός των embryonic germ cells. Τα κύτταρα προήλθαν από αποβαλλόμενο ανθρώπινο ιστό. Αφού απομονώθηκαν και καλλιεργήθηκαν, αυτά τα κύτταρα φάνηκε να παρουσιάζουν ιδιότητες ίδιες με αυτές των βλαστικών κυττάρων, που απομονώθηκαν από την εσωτερική μάζα του κυττάρου των βλαστοκυστών.
Ωστόσο, κάποια ένδειξη φανέρωσε ότι τα embryonic germ cells έχουν περιορισμένη ικανότητα μετατροπής σε πολλούς διαφορετικούς τύπους κυττάρων, επειδή είναι απομονωμένοι από τον ιστό που προηγείται χρονικά σε ανάπτυξη (μερικές εβδομάδες αντί 4-5 μέρες). Περαιτέρω έρευνα θα απαιτηθεί για να κατανοηθούν οι ιδιότητες και η συμπεριφορά αυτών των κυττάρων, ώστε να καθοριστεί η χρησιμότητά τους σε μελλοντικές θεραπείες κυττάρων. Λόγω ποικίλων ασυμφωνιών σε ομοσπονδιακούς κανονισμούς, τα βλαστικά κύτταρα που έχουν ληφθεί από fetuses, είναι υποκείμενα σε διαφορετικούς κανόνες σε σχέση με τα βλαστικά κύτταρα που προέρχονται από τα έμβρυα.
11. Ποιες ασθένειες μπορούν να θεραπευτούν με τη χρήση των βλαστικών κυττάρων;
Η πιο υποσχόμενη χρήση των βλαστικών κυττάρων οφείλεται στην ικανότητά τους να διαφοροποιούνται σε διαφορετικούς τύπους λειτουργικών κυττάρων ενήλικα, και να λειτουργούν ως μια ενδεχόμενη πηγή αντικατάστασης κυττάρων προκειμένου να θεραπευτεί πληθώρα ασθενειών. Γι’ αυτό το λόγο, οποιαδήποτε ασθένεια στην οποία υπάρχει εκφυλισμός ιστού, μπορεί να είναι υποψήφια για θεραπείες με βλαστικά κύτταρα, όπως οι ασθένειες του Πάρκινσον και Αλτσχάιμερ, κακώσεις νωτιαίου μυελού, εγκεφαλικά επεισόδια, εγκαύματα, ασθένειες καρδιάς, διαβήτη τύπου 1, οστεοαρθρίτιδα, ρευματοειδή αρθρίτιδα, μυϊκές δυστροφίες και ασθένειες του ήπατος.
Επιπρόσθετα, η ανάπλαση του αμφιβληστροειδή με βλαστικά κύτταρα απομονωμένα από τα μάτια, μπορεί να οδηγήσει σε πιθανή θεραπεία για κατεστραμμένα ή ασθενή μάτια, και ίσως μια μέρα να βοηθήσει στην αντιστροφή της τυφλότητας. Τα βλαστικά κύτταρα μαλλιών έχουν επίσης απομονωθεί, και θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους ανθρώπους με απώλεια μαλλιών, επιτρέποντας την ανάπλαση κυττάρων μαλλιών.
Τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα, τα οποία μπορούν να σχηματίσουν όλους τους λειτουργικούς τύπους κυττάρων ενηλίκων, παρέχουν την ελπίδα ότι μια μέρα τέτοια κύτταρα θα μπορούν να παράγουν τα κύτταρα ή τους ιστούς που θα εξελιχθούν σε πλήρη όργανα, όπως καρδιές, ήπαρ, ακόμη και νεφρούς, επιλύοντας το πρόβλημα της ανεπάρκειας των δωρητών οργάνων.
Η αντικατάσταση βλαστικών κυττάρων ενηλίκων, μέσω της μεταμόσχευσης μυελού οστών με συμβατό δότη, έχει γίνει μια άξια καθιερωμένη θεραπεία για τον καρκίνο του αίματος, και άλλες δυσλειτουργίες του αίματος. Ωστόσο, η αξιοσημείωτη πιθανότητα τοξικότητας και η διαθεσιμότητα δωρητών, περιορίζουν την εφαρμογή αυτής της προσέγγισης σε μια μειοψηφία ασθενών. Εκφράζεται η ελπίδα, ότι η γενετική μετατροπή των βλαστικών κυττάρων του μυελού των οστών ενός ασθενούς, και η επακόλουθη μεταμόσχευση, θα παρέχουν μια βιώσιμη εναλλακτική λύση. Εντούτοις, αυτές οι τεχνικές γενετικού διαχειρισμού θα πρέπει να βελτιωθούν περαιτέρω, πριν να είναι διαθέσιμες για κλινική εφαρμογή.
Πρόσφατα, νέες πιθανότητες για τη χρήση των βλαστικών κυττάρων ενήλικα έχουν αναδυθεί όταν οι ερευνητές έδειξαν ότι τα κύτταρα από το μυελό των οστών, μπορούν να εξελιχθούν σε ειδικευμένα κύτταρα μιας ποικιλίας ιστών τόσο διαφορετικών όπως το αίμα, οι μύες, οι νεφροί, το πάγκρεας και το ήπαρ. Κάποιος μπορεί φανταστεί πως μια μέρα, θα είμαστε ικανοί να απομονώνουμε τα δικά μας κύτταρα μυελού των οστών, να τα τροποποιούμε κατάλληλα, και να τα επανεισάγουμε πίσω στο σώμα μας, ώστε να ανανεώσουμε ή να θεραπεύσουμε κύτταρα διαφόρων οργάνων.
12. Χρησιμοποιούνται βλαστικά κύτταρα σε θεραπείες σήμερα;
Τα αιμοποιητικά βλαστικά κύτταρα (HSCs), παρόντα στον μυελό των οστών και πρόδρομοι όλων των κυττάρων του αίματος, είναι επί του παρόντος ο μοναδικός τύπος βλαστικών κυττάρων κοινώς χρησιμοποιούμενος για θεραπεία. Οι γιατροί μεταμοσχεύουν αιματοποιητικά βλαστικά κύτταρα σε μυελούς των οστών για περισσότερα από 40 χρόνια. Προηγμένες τεχνικές συλλογής ή συγκομιδής HCSs τώρα χρησιμοποιούνται για να θεραπεύσουν τη λευχαιμία, το λέμφωμα και αρκετές κληρονομικές δυσλειτουργίες του αίματος.
Η κλινική δυναμική των βλαστικών κυττάρων έχει επίσης δοκιμαστεί στη θεραπεία άλλων ανθρώπινων ασθενειών, όπως το διαβήτη και τον προχωρημένο καρκίνο νεφρού. Ωστόσο, αυτές οι νέες θεραπείες έχουν πραγματοποιηθεί μόνο σε έναν περιορισμένο αριθμό ασθενών με τη χρήση βλαστικών κυττάρων ενηλίκων.
Νέες κλινικές εφαρμογές βλαστικών κυττάρων ελέγχονται επί του παρόντος για τη θεραπεία των ασθενειών του ήπατος, της στεφανιαίας αρτηρίας, αυτοανοσοποιητικών και μεταβολικών δυσλειτουργιών (amyloidosis), χρόνιων φλεγμονικών ασθενειών («λύκος») και άλλων προχωρημένων καρκίνων.
13. Ποια είναι η διαφορά μεταξύ θεραπευτικής κλωνοποίησης και αναπαραγωγικής κλωνοποίησης;
Η αναπαραγωγική κλωνοποίηση είναι η διαδικασία με την οποία ένα έμβρυο δημιουργείται με μεταφορά του πυρήνα, και εμφυτεύεται σε μια «αναπληρώτρια» μητέρα με την ελπίδα να το κυοφορήσει. Η θεραπευτική κλωνοποίηση είναι η διαδικασία με την οποία ένα έμβρυο δημιουργείται μέσω της μεταφοράς του πυρήνα, με σκοπό την απόκτηση βλαστικών κυττάρων από αυτό, για θεραπευτικούς σκοπούς.
Η αναπαραγωγική κλωνοποίηση σημαίνει τη δημιουργία ενός νέου ανθρώπου από ένα μονό κύτταρο, αντικαθιστώντας τον πυρήνα ενός ωαρίου με τον πυρήνα (που περιέχει το γενετικό υλικό) ενός άλλου κυττάρου του σώματος. Το κλωνοποιημένο κύτταρο του ωαρίου μεγαλώνει και εξελίσσεται σε έμβρυο. Το έμβρυο εμφυτεύεται μέσα στη μήτρα της αναπληρώτριας μητέρας για να ωριμάσει και να παράγει ένα βιώσιμο έμβρυο. Μετά τη γέννα, ο κλώνος θα μπορούσε, θεωρητικά, να αποτελεί το γενετικό αντίγραφο του ενήλικα του οποίου ο πυρήνας χρησιμοποιήθηκε, αρχικά, για την κλωνοποίηση. Η αναπαραγωγική κλωνοποίηση, που εφαρμόζεται στα ζώα, επιβαρύνεται με πολλά τεχνικά και βιολογικά προβλήματα. Μόνο το 1% όλων των ωαρίων που δέχονται δότη DNA, μπορούν να αναπτυχθούν σε κανονικούς επιζώντες κλώνους. Επιπρόσθετα, οι κλώνοι που επιζούν συχνά παρουσιάζουν πολλά προβλήματα υγείας.
Η θεραπευτική κλωνοποίηση κάνει χρήση της τεχνολογίας της κλωνοποίησης για να αναπτύξει βλαστικά κύτταρα για έρευνα και σε τελικό στάδιο για θεραπεία. Ο πυρήνας του ωαρίου αντικαθίσταται με τον πυρήνα ενός άλλου κυττάρου του σώματος, και το κύτταρο του ωαρίου αφήνεται να μεγαλώσει για 4-5 μέρες και να αναπτυχθεί στο βλαστοκυτταρικό στάδιο. Η εσωτερική κυτταρική μάζα της βλαστοκύστης τότε μεταφέρεται και χρησιμοποιείται για τη δημιουργία μιας σειράς εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων, που έχει τη γενετική σύνθεση του δωριζόμενου πυρήνα. Ο σκοπός της θεραπευτικής κλωνοποίησης είναι να παράγει ανθρώπινα βλαστικά κύτταρα και, κατ’ επέκταση, ιστούς και όργανα, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αντικαταστήσουν τον κατεστραμμένο ιστό. Είναι μια εφαρμογή της τεχνολογίας της κλωνοποίησης η οποία δεν οδηγεί στην παραγωγή γενετικά ομοίων fetuses (εμβρύων σε πρώιμα στάδια). Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η διαδεδομένη χρήση της θεραπείας βλαστικών κυττάρων, είναι το γεγονός ότι τα μεταφυτευμένα κύτταρα ή οι ιστοί, είναι πιθανό να απορριφθούν από το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς. Η θεραπευτική κλωνοποίηση θα επέτρεπε την παραγωγή κυττάρων και ιστών που είναι συμβατά με τον κάθε ασθενή ξεχωριστά, επειδή ο δωριζόμενος πυρήνας θα προερχόταν από τον ασθενή. Έτσι, τα κύτταρα θα ταίριαζαν γενετικά με τον ασθενή, και δεν θα αποβάλλονταν όταν μεταφυτεύονταν στον ασθενή.
Συνεχίζουν βέβαια να υπάρχουν μεγάλες διαφορές στον τρόπο που οι χώρες στον κόσμο ρυθμίζουν την ανθρώπινη κλωνοποίηση και τις σχετικές τεχνολογίες. Για παράδειγμα, είναι μάλλον αποδεκτό ότι πρέπει να γίνεται διάκριση μεταξύ της εφαρμογής των τεχνικών κλωνοποίησης με την αντιγραφή ενός ανθρώπου, και της εφαρμογής των τεχνικών κλωνοποίησης για τη δημιουργία σειρών ιστών και κυττάρων με σκοπό την ανάπτυξη θεραπειών. Η χρήση των τεχνικών κλωνοποίησης για αναπαραγωγικούς σκοπούς έχει δεχθεί διεθνή επίκριση, και φαίνεται να υπάρχει ομοφωνία εναντίον της αναπαραγωγικής κλωνοποίησης.
14. Γιατί η έρευνα βλαστικών κυττάρων συγχέεται με την κλωνοποίηση;
Η έρευνα βλαστικών κυττάρων συχνά συγχέεται με την κλωνοποίηση επειδή και οι δυο περιοχές εμπλέκουν τη χρήση εμβρυϊκών κυττάρων. Το κοινό και τα μέσα ενημέρωσης συχνά συγχέουν την «κλωνοποίηση» με τη χρήση των εμβρυϊκών κυττάρων για την παραγωγή ενός οργανισμού, και η έρευνα επί των βλαστικών κυττάρων πρωτοήρθε στο φως όταν ανθρώπινα βλαστικά κύτταρα απομονώθηκαν από ανθρώπινους «εμβρυϊκούς ιστούς». Και οι δυο τομείς συγχέονται ακόμη περισσότερο, από τη στιγμή που ο όρος θεραπευτική κλωνοποίηση εισήχθη ως μέσο παραγωγής εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων. Αλλά η έρευνα επί των βλαστικών κυττάρων δεν εμπλέκει πάντα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα.
Καθώς η αναπαραγωγική κλωνοποίηση (η παραγωγή ενός πλήρους νέου ατόμου από ένα πρωτότυπο κύτταρο με την τεχνική της κλωνοποίησης) και η θεραπευτική κλωνοποίηση (η χρήση της κλωνοποίησης για την απομόνωση των βλαστικών κυττάρων) χρησιμοποιούν τεχνικές που περιλαμβάνουν έμβρυα, η έρευνα επί των βλαστικών κυττάρων πέραν των εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων, εμπλέκει και τη χρήση διαφόρων άλλων τύπων κυττάρων, όπως τα εμβρυϊκά κύτταρα του ενήλικα στον άνθρωπο ή στα ζώα, ή βλαστικά κύτταρα από fetuses, ομφάλιο λώρο ή αμνιακό υγρό.
Γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει να οριστεί μια διαχωριστική γραμμή μεταξύ της κλωνοποίησης για την παραγωγή ενός κυττάρου ή οργανισμού με το ίδιο πυρηνικό γονιδίωμα με εκείνο άλλου κυττάρου ή οργανισμού, και της έρευνας των βλαστικών κυττάρων, η οποία βασίζεται στην απομόνωση των ενήλικων και εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων με σκοπό να βρεθούν θεραπείες για πολλές εκφυλιστικές ασθένειες.
15. Τί είναι η πυρηνική μεταφορά σωματικών κυττάρων;
Η πυρηνική μεταφορά σωματικών κυττάρων, επίσης αποκαλούμενη SCNT, είναι μια τεχνική στην οποία ο πυρήνας ενός σωματικού κυττάρου από οποιοδήποτε κύτταρο του σώματος (εκτός από το σπερματοζωάριο και το ωάριο) εγχέεται ή μεταφυτεύεται σε ένα γονιμοποιημένο ωάριο του οποίου ο πυρήνας έχει αφαιρεθεί. Αν το νέο ωάριο τότε εμφυτευθεί μέσα στη μήτρα ενός ζώου, ένα νέο ον θα γεννηθεί, το οποίο είναι κλώνος. Ο κλώνος έχει ολόιδιο γενετικό υλικό με το σωματικό κύτταρο του οποίου ο πυρήνας μεταφυτεύθηκε, μιας και αυτός ο τελευταίος είναι που κουβαλά το γενετικό υλικό.
Αυτή η διαδικασία είναι πολύ αναποτελεσματική και πρωτοαναπτύχθηκε για γεωργικούς σκοπούς. Ωστόσο, στην ανθρώπινη ιατρική, αυτή η τεχνική μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να απομονώσει εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα από ωάρια τα οποία υφίστανται πυρηνική μεταμόσχευση. Όταν το σωματικό κύτταρο αποσπάται από τα κύτταρα ενός ατόμου, τα βλαστικά κύτταρα, που έχουν απομονωθεί από τα αναπτυσσόμενα γονιμοποιημένα ωάρια, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να δημιουργήσουν έναν ιστό ο οποίος δεν θα αποβληθεί από αυτό το άτομο, επειδή θα έχουν το ίδιο γενετικό υλικό. Με αυτό τον τρόπο, «διαμορφωμένα» εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα θα μπορούσαν να φτιαχτούν για οποιονδήποτε τα χρειάζεται.
16. Πώς μεγαλώνουν τα βλαστικά κύτταρα μέσα στο εργαστήριο;
Τα βλαστικά κύτταρα γενικά μεγαλώνουν μέσα καλλιέργειες, σε εκκολαπτήρια, στη θερμοκρασία του σώματος (37ºC), υπό υψηλή υγρασία. Επειδή υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι βλαστικών κυττάρων, τα συστατικά των διαλυμάτων των καλλιεργειών για κάθε τύπο βλαστικού κυττάρου, είναι διαφορετικά. Η πρόκληση για τους επιστήμονες είναι να μεγαλώσουν βλαστικά κύτταρα μέχρι ενός αδιαφοροποίητου σταδίου, χωρίς δηλαδή να διαφοροποιηθούν σε εξειδικευμένα κύτταρα, και επίσης να μάθουν πώς να προκαλούν τη διαφοροποίηση των κυττάρων αυτών σε εξειδικευμένα, όταν αυτό χρειαστεί.
Τα ανθρώπινα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα μπορούν να δημιουργήσουν μικρές αποικίες πάνω σε στρώματα δερματικών κυττάρων, με την παρουσία ορού αίματος. Τα δερματικά κύτταρα είναι γνωστά ως «κύτταρα-τροφοδότες», και μαζί με τον ορό, παρέχουν αγνώστους παράγοντες που τρέφουν και υποστηρίζουν τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα στη μη διαφορποιημένη κατάστασή τους. Όταν οι αποικίες των εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων μεγαλώσουν πολύ, χωρίζονται σε μικρότερες αποικίες και μεταφέρονται σε νέες θέσεις. Τα κύτταρα τότε συνεχίζουν να μεγαλώνουν. Αυτή η διαδικασία μεταφοράς, γνωστή ως «πέρασμα», μπορεί θεωρητικά να επαναλαμβάνεται επ’ αορίστου.
Τα αιμοποιητικά βλαστικά κύτταρα μπορούν να προέλθουν είτε από μυελό των οστών, είτε από τον πλαγκούντα ή το αίμα ομφάλιου λώρου. Επί του παρόντος, είναι πολύ δύσκολο να μεγαλώσουν αιμοποιητικά βλαστικά κύτταρα σε καλλιέργειες, καθώς τείνουν να διαφοροποιούνται πολύ γρήγορα σε περισσότερο αναπτυγμένους τύπους κυττάρων. Γι’ αυτό, τα αιμοποιητικά βλαστικά κύτταρα δεν αναοπτύσσονται γενικώς σε καλλιέργειες.
Τα ανθρώπινα μεσεγχυματικά βλαστικά κύτταρα, ή «στρωματικά» κύτταρα του μυελού των οστών, απομονώνονται από το μυελό των οστών και μεγαλώνουν σε καλλιέργειες με συμπλήρωμα από ορό αίματος.
Τα ανθρώπινα νευρικά κύτταρα μπορούν να μεγαλώσουν από εμβρυϊκό ή ενήλικο ιστό εγκεφάλου σε κάποιο μέσο καλλιέργειας. Μεγαλώνουν σε αιώρημα, δηλαδή δεν εφάπτονται σε δισκίο καλλιέργειας, και άρα δεν χρειάζονται ορό αίματος. Στην καλλιέργεια, ένα μονό νευρικό βλαστικό κύτταρο μπορεί να διαιρεθεί και να φτιάξει περισσότερα κύτταρα τα οποία όλα μαζί σχηματίζουν μια στρογγυλή, κοίλη δομή, γνωστή ως «νευρόσφαιρα». Οι νευρόσφαιρες συνεχίζουν να μεγαλώνουν στην καλλιέργεια, και όταν μεγαλώσουν αρκετά, διαχωρίζονται σε μονά κύτταρα.
Αυτά τα μονά κύτταρα είναι ένα μείγμα πληθυσμού νευρικών βλαστικών κυττάρων και πιο ώριμων κυττάρων. Τα νευρικά βλαστικά κύτταρα είναι δυνατό να επιλεγούν από αυτόν τον αναμεμειγμένο πληθυσμό, και μπορούν άλλη μια φορά πάλι να αναπτυχθούν σε στρογγυλές και κοίλες νευρόσφαιρες. Αυτή η διαδικασία του διαχωρισμού και του σχηματισμού νευροσφαιρών, μπορεί να επαναληφθεί αρκετές φορές. Τελικά, όλα τα νευρικά βλαστικά κύτταρα διαφοροποιούνται σε πιο ώριμα κύτταρα.
17. Τί είδη πειραμάτων έχουν γίνει με βλαστικά κύτταρα και τί χρειάζεται ακόμη να γίνει;
Τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα ποντικιού πρωτοπεριγράφηκαν στα 1981. Τα πιο κοινά είδη πειραμάτων έχουν γίνει για να χειριστούν γενετικά το DNA μέσα στα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα του ποντικού. Αυτά τα πειράματα έχουν παράσχει ένα μεγάλο ποσοστό πληροφορίας για τον ρόλο που διαφορετικά γονίδια παίζουν κατά τη διάρκεια ανάπτυξης του ποντικού, για τον σχηματισμό των διαφόρων ιστών και το ρόλο τους στο ενήλικο ποντίκι.
Περαιτέρω, είναι γνωστό εδώ και χρόνια ότι υπό τις κατάλληλες συνθήκες, τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα μπορούν να συμβάλουν σε κάθε ιστό μέσα στο σώμα του ποντικιού. Τα πειράματα που απεκάλυψαν αυτό το φαινόμενο, διεξήχθησαν τοποθετώντας εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα σε ένα γονιμοποιημένο ωάριο ποντικού, στη βλαστοκυτταρική φάση, και εξετάζοντας τα ποντίκι το οποίο στη συνέχεια δημιουργήθηκε.
Αυτοί οι τύποι πειραμάτων δεν μπορούν να γίνουν με ανθρώπινους ιστούς, γι’ αυτό η δυνατότητα για τα ανθρώπινα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα πρέπει να μελετηθεί με διάφορους τρόπους. Τα ανθρώπινα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα μπορούν να μελετηθούν εργαστηριακά ή σε ειδικά ποντίκια που είναι ανοσοποιητικά ανενεργά, εννοώντας ότι δεν θα αποβάλλουν κύτταρα από ένα διαφορετικό είδος.
Τα ανθρώπινα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα περιγράφησαν για πρώτη φορά το 1998. Τα συμπεράσματα που διεξήχθησαν δουλεύοντας με εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα ποντικιού, μεταφέρονται ραγδαία και στα ανθρώπινα συστήματα βλαστικών κυττάρων. Οι επιστήμονες δουλεύουν σκληρά για να κατανοήσουν τις ιδιότητες αυτών των κυττάρων και τους μηχανισμούς οι οποίοι ρυθμίζουν την διαφοροποίησή τους σε τύπους ενήλικων κυττάρων. Επιπρόσθετα, πολλοί ερευνητές χρησιμοποιούν αυτά τα κύτταρα για να στήσουν μοντέλα και να μελετήσουν την αρχική ανθρώπινη ανάπτυξη, και επίσης να παρέχουν γενετικές, και βασισμένες σε κύτταρα, θεραπείες ασθενειών.
Σε αυτή τη φάση, υπάρχει η ελπίδα να κατανοηθούν καλύτερα οι αιτίες των εμβρυικών δυσμορφιών, έτσι ώστε να μπορούν να θεραπευτούν. Επίσης, προσδοκάται ότι μια μέρα θα είμαστε ικανοί να παράγουμε κύτταρα σε καλλιέργειες, όπως αυτά της καρδιάς, του παγκρέατος ή του εγκεφάλου, για να αντικαταστήσουμε γενετικά ελαττωματικό ιστό ή ιστό κατεστραμμένο λόγω καρδιακών προσβολών, διαβήτη, κακώσεων νωτιαίου μυελού και ασθένειας του Πάρκινσον.
Πειράματα μεταμφύτευσης κυττάρων με τη χρήση μοντέλων ποντικού, για κάθε μια από αυτές τις δυσλειτουργίες, έχουν διαξαχθεί με εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα ποντικού, και σε μερικές περιπτώσεις, με ανθρώπινα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα. Αν και είναι ακόμη νωρίς, αναδύονται υποσχόμενα αποτελέσματα.
Τα αιμοποιητικά βλαστικά κύτταρα μεταφυτεύονται πολύ συχνά πια, μετά από θεραπείες ακτινοβολίας για να θεραπεύσουν ασθενείς με καρκίνο. Η ακτινοβολία μπορεί να καταστρέψει τα κύτταρα του καρκίνου, αλλά καταστρέφει επίσης τα αιμοποιητικά βλαστικά κύτταρα του μυελού των οστών του σώματος, αφήνοντας τον ασθενή με ένα αναποτελεσματικό ανοσοποιητικό σύστημα.
Στις περιπτώσεις αυτές, αφού η θεραπεία ακτινοβολίας ολοκληρωθεί, τα αιμοποιητικά βλαστικά κύτταρα του δότη μεταμοσχεύονται στον μυελό των οστών για να επαναφέρουν το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς. Πειράματα που εμπλέκουν τη μεταμόσχευση αιμοποιητικών βλαστικών κυττάρων για ασθένειες εμβρύων κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, έχουν επίσης πραγματοποιηθεί. Τα έμβρυα αυτά, έχει γενικά αναγνωριστεί πως έχουν γενετικές ατέλειες των δικών τους αιμοποιητικών βλαστικών κυττάρων. Αυτά τα πειράματα έχουν εν μέρει κάποια επιτυχία για τη θεραπεία μωρών που θα είχαν διαφορετικά υποφέρει από ποικιλία ανοσοποιητικών ανεπαρκειών, θαλασσαιμία και εγγενή λάθη στον μεταβολισμό.
Παράγωγα εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων έχουν μεταμοσχευθεί για να αντικαταστήσουν κατεστραμμένα κύτταρα, σε πειράματα, με σκοπό τον έλεγχο των συμπτωμάτων της ασθένειας του Πάρκινσον. Αυτά τα πειράματα είχαν εν μέρει επιτυχία. Τα πειράματα εισαγωγής βλαστικών κυττάρων που βρίσκονται στα τοιχώματα των αιμοφόρων αγγείων των ποντικιών, μέσα στα αιμοφόρα αγγεία των μυών, ήταν επιτυχή στην αντικατάσταση των μυϊκών ινών και στην επιστροφή της κίνησης στα ποντίκια με μυική ανεπάρκεια. Μεσεγχυματικά βλαστικά κύτταρα έχουν αποδειχθεί να είναι αποδοτικά στη θεραπεία ποντικιών με γενετική ασθένεια στο ήπαρ.
Κάποια από τα αρχικά πειράματα, τα οποία απομένουν ακόμα να πραγματοποιηθούν, περιλαμβάνουν εκείνες τις δοκιμές που στοχεύουν στην κατανόηση των παραγόντων που απαιτούνται για να κάνουν τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα να διαφοροποιούνται προς στους επιθυμητούς τύπους κυττάρων, εκείνες που στοχεύουν στην κατανόηση του πώς μπορεί να αυξηθεί ο αριθμός των βλαστικών κυττάρων που γίνονται αποδεκτά από τον ασθενή στην σωστή τοποθεσία στο σώμα, κατά την διάρκεια της ασθένειας, εκείνες που στοχεύουν στη μείωση της αντίστασης του ξενιστή στα νέα βλαστικά κύτταρα, και τέλος, εκείνες που στοχεύουν στην εξασφάλιση του ότι τα νέα βλαστικά κύτταρα ενσωματώνονται με επιτυχία στο σώμα για να επαναφέρουν τη σωστή λειτουργία στον κατεστραμμένο ιστό.
18. Μπορούν τα βλαστικά κύτταρα να αποθηκευτούν σε μια τράπεζα;
Οι τράπεζες αίματος ομφάλιου λώρου, νευρικών βλαστικών κυττάρων και ανθρώπινων εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων έχουν καθιερωθεί σε αρκετές χώρες, και επί του παρόντος επεκτείνονται. Το αίμα ομφάλιου λώρου, όπως και ο μυελός των οστών, αποθηκεύονται ως μια πηγή αιμοποιητικών βλαστικών κυττάρων για τη θεραπεία συγκεκριμένων γενετικών και επίκτητων ασθενειών σε allogeneic θεραπείες μεταφύτευσης βλαστικών κυττάρων.
Τα νευρικά βλαστικά κύτταρα, τα οποία προέρχονται από αποβαλλόμενα έμβρυα, αποθηκεύονται σε τράπεζες για την πιθανή θεραπεία συγκεκριμένων εγκεφαλικών παθήσεων. Οι τράπεζες εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων έχουν επίσης καθιερωθεί για την πιθανή θεραπεία μιας ευρείας κατηγορίας γενετικών και επίκτητων ασθενειών, νευρικές, του αίματος, παγκρεατικές, καρδιακές ή και δερματικές.
Προ της αποθήκευσης, διαδικασίες ελέγχου ποιότητας αξιολογούν για: χρωματοσωματικές ανωμαλίες, την ικανότητα των βλαστικών κυττάρων να υφίστανται τις διαδικασίες του ψύξης-τήξης, την ανοσοποιητική συμβατότητα των βλαστικών κυττάρων με τους ασθενείς που ενδεχομένως απαιτούν τα κύτταρα, την παρουσία ιών μέσα στα βλαστικά κύτταρα που μπορεί να προκαλέσουν ασθένειες, την ικανότητα των βλαστικών κυττάρων να προκαλέσουν τους απαιτούμενους τύπους ενήλικων κυττάρων όταν απαιτούνται και την ικανότητα ενός αριθμού βλαστικών κυττάρων να αυξάνονται σε χρήσιμα ποσοστά.
19. Τί είναι η αναγεννητική ιατρική;
Ο στόχος της αναγεννητικής ιατρικής είναι να θεραπεύει όργανα ή ιστούς που καταστράφηκαν από ασθένεια, γηρατειά ή τραύμα, έτσι ώστε η λειτουργία να μπορεί να αποκατασταθεί, ή τουλάχιστον να βελτιωθεί. Χρησιμοποιώντας αυτόν τον ορισμό, οι περισσότερες ιατρικές δράσεις μπορούν να θεωρηθούν «αναγεννητικές», εκτός από αυτές που στοχεύουν στην πρόληψη μιας ασθένειας, όπως ο εμβολιασμός.
Ο όρος αναγεννητική ιατρική χρησιμοποιείται στις μέρες μας για να περιγράψει ιατρικό έργο, θεραπείες και έρευνα που χρησιμοποιεί βλαστικά κύτταρα (είτε ενήλικα, είτε εμβυίκά) για την αποκατάσταση της λειτουργίας οργάνων ή ιστών. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με πολλούς τρόπους: διαχειρίζοντας βλαστικά κύτταρα ή ειδικά κύτταρα που προέρχονται από βλαστικά κύτταρα στο εργαστήριο, ή κατά δεύτερον, διαχειρίζοντας φάρμακα που επηρεάζουν βλαστικά κύτταρα που είναι ήδη παρόντα σε ιστούς για την περαιτέρω αποκατάσταση του εμπλεκόμενου ιστού.
Επί του παρόντος, η μόνη συνηθισμένη εφαρμοσμένη ιατρική πρακτική, που κάνει χρήση βλαστικών κυττάρων, είναι για τη μεταμόσχευση μυελού των οστών. Η χρήση ανθρώπινων εμβρυϊκών κυττάρων για θεραπεία, είναι ακόμη υπό ανάπτυξη, αλλά εμφανίζει πολλά υποσχόμενα πειραματικά αποτελέσματα.
20. Πόσες σειρές ανθρώπινων εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων υπάρχουν;
Ο διαθέσιμος αριθμός σειρών ανθρώπινων εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων είναι ένα θέμα υπό συζήτηση. Αρχικά, είχε διατυπωθεί ότι υπήρχαν τουλάχιστον 60 σειρές. Ωστόσο, οι περισσότερες από αυτές δεν ήταν επαρκώς χαρακτηρισμένες, και μόνο μια μειοψηφία αυτών (8 έως 10) είναι ευρέως αποδεκτές, σήμερα, ως πραγματικές σειρές ανθρώπινων εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων. Λεπτομερειακές πληροφορίες για τις σειρές κυττάρων που είναι διαθέσιμες μέσω του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας Μητρώου Ανθρώπινων Βλαστικών Κυττάρων, μπορούν να βρεθούν στη διεύθυνση: http://stemcells.nih.gov .
21. Γιατί η Αμερικάνικη Ομοσπονδιακή χρηματοδότηση είναι σημαντική για την έρευνα των βλαστικών κυττάρων;
Η ομοσπονδιακή χρηματοδότηση για έρευνα που εμπεριέχει εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα ποντικιών και βλαστικά κύτταρα ενηλίκων (ποντικιών και ανθρώπων) είναι επί του παρόντος διαθέσιμη και δεν είναι περιορισμένη. Ωστόσο, η ομοσπονδιακή χρηματοδότηση για έρευνα που εμπεριέχει ανθρώπινα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα, περιορίζεται μόνο σε εκείνες τις κυτταρικές σειρές που είχαν γίνει αποδεκτές από τη διοίκηση του Bush, τον Αύγουστο του 2001. Σε αντίθεση, δεν υπάρχουν περιορισμοί σε είδη έρευνας που μπορούν να πραγματοποιηθούν με ιδιωτική χρηματοδότηση. Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για τους οποίους αυτοί οι περιορισμοί είναι προβληματικοί.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας (ΝΙΗ) παρέχει το μεγαλύτερο ποσό ομοσπονδιακής χρηματοδότησης στους επιστήμονες σε ανταγωνιστική βάση, και διατηρεί μια μακροπρόθεσμη προοπτική στη βιοιατρική έρευνα, όπου το κέρδος είναι αδιάφορο, και η πρόοδος της επιστήμης για το καλό της δημόσιας υγείας είναι κρίσιμη. Η περιορισμένη χρηματοδότηση από ιδιωτικές πηγές θα είναι ανίκανη να συμβαδίσει με τις ανάγκες της ερευνητικής κοινότητας των βλαστικών κυττάρων. Η μεγαλύτερη διαθεσιμότητα ομοσπονδιακών χρηματοδοτήσεων για έρευνα σε ανθρώπινα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα, σίγουρα θα μπορούσε να επιταχύνει την πρόοδο σε αυτό τον τομέα και να βελτιώσει μακροπρόθεσμα την υγεία των Αμερικανών πολιτών.
Όπως έχουν οι κανονισμοί τώρα, ο επιστήμονας που λαμβάνει ομοσπονδιακές χρηματοδοτήσεις εμποδίζεται από το να παράγει επιπρόσθετες σειρές ανθρώπινων εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων. Είναι ακόμα ασαφές σε ποια έκταση τα δεδομένα που λαμβάνονται από τον περιορισμένο αριθμό κυτταρικών σειρών, μπορούν να γενικευτούν σε ολόκληρο τον ανθρώπινο πληθυσμό, έχοντας, δε, ως δεδομένο, τις γνωστές διακυμάνσεις ανάμεσα στις διαφορετικές σειρές εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων ποντικιών. Επιπρόσθετα, η ανάπτυξη αποδοτικών τρόπων παραγωγής νέων κυτταρικών σειρών, θα είναι πιθανότατα αναγκαία, αν τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα χρησιμοποιηθούν κάποτε για θεραπείες.
Παρόλο που ο ιδιωτικός τομέας μπορεί να διεξάγει έρευνα για την παραγωγή νέων κυτταρικών σειρών, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αρκετά προβλήματα. Το ένα, είναι ότι λόγω ζητημάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, η διάδοση της γνώσης μπορεί να είναι αργή όταν η έρευνα γίνεται σε ιδιωτικές εταιρίες. Τα αποτελέσματα οποιασδήποτε έρευνας που πραγματοποιείται με ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις, είναι εκτός δημόσιου ελέγχου, και όταν η γνώση δεν είναι στον δημόσιο τομέα, η πρόοδος μπορεί να αργοπορεί.
Ένα δεύτερο πρόβλημα, είναι ότι οι ιδιωτικές εταιρίες χρειάζονται να επωφεληθούν από τις επενδύσεις τους, και σε κάποιο βαθμό, να έχουν κέρδος. Ιστορικά, όταν το κέρδος κριθεί μηδενικό, η έρευνα μπορεί να σταματήσει, ανεξαρτήτως του πόσο σημαντική μπορεί να είναι για τη δημόσια υγεία ή την πρόοδο της επιστήμης.
Πρέπει να σημειωθεί ότι η έρευνα στα ανθρώπινα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα, όχι μόνο μπορεί να οδηγήσει σε καινοτόμες θεραπείες για ασθένειες, που στην παρούσα φάση είναι δύσκολο ή αδύνατο να θεραπευτούν, αλλά επίσης και σε καινοτόμες ματιές στην ανθρώπινη ανάπτυξη και στη φύση του είδους μας, που δεν θα μπορούσαν ποτέ να αποκτηθούν από δουλειά με πειραματόζωα. Αυτός ο τύπος θεμελιώδους επιστημονικής διερεύνησης, έχει γενικά χρηματοδοτηθεί μέσω των εκτεταμένων ομοσπονδιακών κυβερνητικών προγραμμάτων.
22. Τί είναι οι βιοηθικές αρχές;
Οι βιοηθικές αρχές, ή ιατρικές ηθικές αρχές, είναι η μελέτη ζητημάτων ηθικών αξιών σε τομείς της επιστημονικής έρευνας, της ιατρικής θεραπείας ή, πιο γενικά, των επιστημών ζωής. Με την αναπτυσσόμενη τεχνολογία και τις μοντέρνες καινοτομίες, καινούριες και συναρπαστικές ματιές κερδίζονται για πολλές επιστημονικές διαδικασίες και θεραπείες, αλλά την ίδια στιγμή, προκύπτουν καινούρια ερωτήματα για ιατρικές ηθικές αξίες.
Στα πλαίσια της αναπαραγωγικής ιατρικής, τα ζητήματα ηθικών αξιών εστιάζονται στα δικαιώματα των ατόμων να ελέγχουν τα σώματά τους ή τη χρήση των εμβρύων που δημιουργούνται από τα κύτταρά τους. Η χρήση των ανθρώπινων εμβρύων για την απομόνωση βλαστικών κυττάρων για έρευνα και μελλοντικές κυτταρικές τεχνικές θεραπειών, έχει τροφοδοτήσει ηθικές και δημόσιες συζητήσεις, σχετικά με το ηθικό status των ανθρωπίνων εμβρύων, και την κατάλληλη χρήση τους.
Η μεταμόσχευση ή η έρευνα σχετικά με ιστούς ή όργανα από αποβαλλόμενα έμβρυα, έχει οδηγήσει σε διαμάχες σχετικά με την αποδοχή της χρήσης τέτοιων ιστών.
Η κλωνοποίηση ζώων για την παραγωγή γενετικά πανομοιότυπων απογόνων, όπως το πρόβατο Dolly, έχει οδηγήσει πολλούς να θεωρούν πως σειρά έχει η ανθρώπινη κλωνοποίηση, και κατ’ επέκταση, έχει δημιουργήσει συζητήσεις για ηθικά θέματα της δημιουργίας ανθρωπίνων κλώνων με την πιθανότητα χειραγώγησης συγκεκριμένων χαρακτηριστικών στους απογόνους.
Τα ηθικά ζητήματα σε αυτές τις περιοχές της έρευνας και της ιατρικής συζητιούνται ακόμα, και παραμένουν άλυτα. Θα συνεχίζουν να προκαλούν τις επιστημονικές, ιατρικές και βιοηθικές κοινότητες για πολλά χρόνια.
23. Πού μπορώ να βρω περισσότερες πληροφορίες για τα βλαστικά κύτταρα;
Το διαδίκτυο αποτελεί άριστη πηγή πληροφορίας για τα βλαστικά κύτταρα, όπως επίσης και για την επί του παρόντος έρευνα και κλινικές μελέτες που πραγματοποιούνται. Παρακάτω, υπάρχει μια λίστα με μερικές χρήσιμες ιστοσελίδες: Το Web site της ISSCR (http://www.isscr.org) παρέχει χρήσιμες πληροφορίες και εκδίδει ενημερωτικό υλικό με σημαντικές πληροφορίες επιστημόνων που εργάζονται στο χώρο. Η ιστοσελίδα του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας (http://stemcells.nih.gov) έχει πληροφορίες για τα βλαστικά κύτταρα για το κοινό, για τους επιστήμονες και ομοσπονδιακές πολιτικές. Διεθνώς, το Δίκτυο Βλαστικών Κυττάρων ((http://www.stemcellnetwork.ca) στον Καναδά παρέχει επίσης άριστη πληροφορία. Τα Ερευνητικά Νέα για Βλαστικά Κύτταρα (http://stemcellresearchnews.com) παρέχουν πληροφορίες συμπεριλαμβανομένου μιας άριστης λίστας δημοσιεύσεων για βλαστικά κύτταρα. Η ιστοσελίδα του Coalition for the Advancement of Medical Research (CAMR) (http://www.camr.org) έχει πληροφορίες για την υπεράσπιση στην έρευνα βλαστικών κυττάρων και την θεραπευτική κλωνοποίηση. Μια ιστοσελίδα που παρέχει τις κλινικές μελέτες που πραγματοποιούνται στην περιοχή των βλαστικών κυττάρων είναι η http://www.clinicaltrials.gov. Επίσης, μπορείτε να συμβουλευτείτε την ιστοσελίδα του ISSCR Sites of Interest (http://www.isscr.org//scientists/links.html) για μια πιο προσιτή λίστα ιστοσελίδων σχετικές με τα βλαστικά κύτταρα.
Πηγή: http://news.thescizone.com/
Μετάφραση: Άννα Κουλικούρδη, Βιβλιοθηκονόμος-Αρχειονόμος,
akou@ait.edu.gr, και Κώστας Σταμάτης