Οι ερμηνευτικές εγκύκλιοι και γιατί εκδίδονται. Όλοι οι ασφαλισμένοι με αναπηρίες σε όλη την Ελλάδα συναντούν πολλά και σοβαρά προβλήματα με τα ασφαλιστικά τους ταμεία, εξ αιτίας κάποιων ερμηνευτικών εγκυκλίων, οι οποίες κρατούνται μυστικές από τους ασφαλισμένους.

Πολλές φορές μάλιστα οι συντάκτες των εγκυκλίων καταργούν και την ίδια τη νομοθεσία και ως καουμπόηδες παίρνουν το νόμο στα χέρια τους ή, ως χαρτοπαίκτες, τις έχουν κρυμμένες σαν άσσους στο μανίκι τους.
Τα περισσότερα προβλήματα φαίνεται να έχουν οι ασφαλισμένοι με αναπηρίες που κατοικούν στην περιοχή της πρωτευούσης. Είναι πολλοί οι λόγοι που αιτιολογούν τις τεράστιες διαφορές που υπάρχουν μεταξύ της συμπεριφοράς των ασφαλισμένων της περιοχής πρωτευούσης και των ασφαλισμένων που κατοικούν σε άλλα μέρη της Ελλάδας.
Εμείς θα προσπαθήσουμε να ονοματίσουμε απλώς μερικές από τις αιτίες, για να κρούσουμεν τον κώδωνα του κινδύνου και να προειδοποιήσουμε πως αυτό που συμβαίνει σήμερα στην Αθήνα αύριο ενδέχεται να συμβεί σε όλην την Ελλάδα. Όσο αυξάνονται οι πωλήσεις αναπηρικών καθισμάτων και οι δαπάνες των ασφαλιστικών ταμείων τόσο περισσότερα εμπόδια θα δημιουργούν τα ασφαλιστικά ταμεία.
Ο μόνος τρόπος για να μη η γενικευτεί η κατάχρηση της εξουσίας των ασφαλιστικών ταμείων είναι να μπούν κανόνες στις κοινωνικές ασφαλίσεις. Αν δε μπούν κανόνες ή δε δημιουργηθεί λεπτομερής νομοθεσία, η διαπραγματευτική ικανότητα των ασφαλισμένων θα επιδεινώνεται.
Για να καταλάβουμε το μέγεθος του προβλήματος είναι αναγκαίο να χρησιμοποιήσουμε απλή καθημερινή λογική:
Ως λογικά σκεπτόμενοι θεωρούμε ότι οι ερμηνευτικές εγκύκλιοι που εκδίδονται από τα ασφαλιστικά ταμεία προφανώς αποτελούν μέρος των μηχανισμών αυτορρύθμισης των ασφαλιστικών ταμείων, που έχουν ως στόχο την καλύτερη εξυπηρέτηση των ασφαλισμένων.
Ως ορθολογικά σκεπτόμενοι μπορούμε επίσης να αντιληφθούμε τις ερμηνευτικές εγκυκλίους ως κάποια εμπειρική μέθοδο συστηματοποίησης της πληροφόρησης των υπαλλήλων, οι οποίοι προφανώς δεν έχουν το χρόνο να διαβάσουν και να κατανοήσουν την ασφαλιστική νομοθεσία ως ενιαίο σύνολο με αποτέλεσμα η υπηρεσία εκδίδει εν είδει τυφλοσούρτη τις ερμηνευτικές εγκυκλίους.
Στην περίπτωση όμως που οι ερμηνευτικές εγκύκλιοι κρατούνται μυστικές κάνουν τον ασφαλισμένο με αναπηρία ανίκανο να διαπραγματευτεί, διότι δε γνωρίζει το περιεχόμενο των εγκυκλίων και άρα δε γνωρίζει τα δικαιώματά του. Στην περίπτωση που οι ερμηνευτικές εγκύκλιοι ανατρέπουν την ασφαλιστική νομοθεσία, όπως κατά την άποψη πολλών ασφαλισμένων με αναπηρίες συμβαίνει τον τελευταίο καιρό στην Αττική, μας βάζει σε πειρασμούς.
Με κανένα τρόπο βέβαια δε θέλουμε να προσβάλουμε την αξιοπιστία ούτε της τωρινής κυβέρνησης ούτε των προηγουμένων κυβερνήσεων ούτε βεβαίως των κομμάτων της αντιπολίτευσης. Για εμάς όλες οι κυβερνήσεις τα πάντα εν σοφία εποίησαν. Αλλωστε οι κυβερνήτες μας σαν πιο μορφωμένοι είναι εκείνοι που μας έβαλαν στην ΕΟΚ, για να χρησιμοποιήσουμε εμείς εκ των υστέρων τα προϊόντα των επιχορηγήσεων. Χωρίς αυτούς ακόμη θα πολεμούσαμε με τους Λακεδαιμόνιους και θα μετρούσαμε τάλαντα, για να αγοράσουμε ένα αναπηρικό κάθισμα.
Επειδή όμως ουδείς των κυβερνητών, που κυβέρνησαν τον τόπο τα τελευταία 2.600 χρόνια, ισχυρίστηκε πως είναι δυνατός ο συνδυασμός της πολιτικής και της ηθικής, και μάλιστα το παραπάνω διδάσκεται και στα Λύκεια ως πρωτεύον μάθημα, είμαστε αναγκασμένοι να σκεφτούμε συνδυασμένα και ως απόφοιτοι Λυκείου, αλλά και ως απόγονοι του μεγάλου Καραγκιόζη.
Αν λοιπόν τα ασφαλιστικά ταμεία επιδίδονται εις τη συγγραφήν και εις την έκδοσην ερμηνευτικών εγκυκλίων, είναι προφανές ότι δεν το κάνουν για να ασκηθούν οι υπάλληλοι στη χρήση της νεοελληνικής γλώσσας και στην εφαρμογή των γραμματικοσυντακτικών κανόνων. Το κάνουν -κατόπιν εντολής των διοικήσεων των ασφαλιστικών ταμείων- για να διορθώσουν ορισμένα κακώς κείμενα. Αν το κάνουν συνεχώς και αδιαλείπτως, δεν το κάνουν επειδή πρόκειται για μία κακή έξη όπως λ.χ. το κάπνισμα, αλλά γιατί προφανώς διαπιστώνουν πως σε ορισμένα υποκαταστήματα των ταμείων υποβάλλονται ασυνήθιστα πολλές αιτήσεις για χρηματοδότηση αναπηρικών καθισμάτων, τις οποίες επιδιώκουν να περιορίσουν διά της υπηρεσιακής οδού.
Εάν οι διοικήσεις των ασφαλιστικών ταμείων προσπαθούσαν να επιτύχουν τον περιορισμό των δαπανών με αλλαγές της νομοθεσίας, τότε είναι πλέον βέβαιο ότι θα οδηγούσαν την πολιτική ηγεσία των ασφαλιστικών ταμείων και την κυβέρνηση σε πολιτικό ναυάγιο, διότι όλες οι αλλαγές στη νομοθεσία δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και έτσι αναγκαστικά γνωστοποιούνται στους ασφαλισμένους και στις ομάδες των ασφαλισμένων.
Εάν όμως οι διοικήσεις των ασφαλιστικών ταμείων ακολουθούν την πεπατημένη του περιορισμού των δαπανών διά της υπηρεσιακής οδού, δηλαδή διά των ερμηνευτικών εγκυκλίων, οι οποίες κρατούνται μυστικές από τους πολίτες, τότε έχουν αυτό που ο μέγας διδάσκαλος Καραγκιόζης θα έλεγε “την πίτα σωστή και τον σκύλο χορτάτο”. Διότι η ασφαλιστική πολιτική πρακτική έδειξε πως οι ασφαλισμένοι είναι μειωμένης ικανότητας αντίστασης, όταν προσέρχονται μεμονωμένοι στο ασφαλιστικό τους ταμείο, και συμβαίνει αυτό που ο απλός λαός λέει “όταν το πρόβατο ξεκόβει από το κοπάδι, το τρώει ο λύκος”.
Εάν οι διοικήσεις των ασφαλιστικών ταμείων κοινοποιούν κάθε υπηρεσιακή εγκύκλιο σε όλα τα υποκαταστήματα των ασφαλιστικών ταμείων τότε αυτομάτως περιορίζονται οι πωλήσεις αναπηρικών καθισμάτων σε όλη την Ελλάδα και οδηγούν ολόκληρο τον κλάδο των προμηθευτών των ασφαλιστικών ταμείων σε πτώχευση. Κάτι τέτοιο επίσης θα προκαλούσε τις αντιδράσεις των επιχειρηματικών κύκλων και, επειδή ο κυρίαρχος Λαός δε δήλωσε ούτε άφησε να εννοηθεί ποτέ ότι “όταν ξεκόψει ο επιχειρηματίας από το κοπάδι τον τρώνε οι λύκοι”, θα συμβεί αυτό το οποίο στην πολιτιστική κληρονομιά καταγράφηκε ως “ο ψεύτης και ο κλέφτης τον πρώτο χρόνο χαίρονται” δηλαδή οι επιχειρηματίες θα καταγγείλουν τις περικοπές των δαπανών στην Ε.Ε. (πρώην ΕΟΚ) ως αθέμιτο ανταγωνισμό.

Οι περισσότεροι αναγνώστες δικαιολογημένα θα αναρωτηθούν: Γιατί τα περισσότερα προβλήματα προκύπτουν στην περιοχή Αττικής και μάλιστα στις περιοχές τους λεκανοπεδίου (Αθήνα και Πειραιάς). Οι πιθανές απαντήσεις στο ερώτημα είναι:
1) Κακή οργάνωση των ταμείων: Εκ παραδόσεως το ελληνικό κράτος υπήρξε συγκεντρωτικό και οι μηχανισμοί ελέγχου ήταν πιο αποτελεσματικοί στην περιοχή Αθήνας-Πειραιά. Κατά κανόνα οι ερμηνευτικές εγκύκλιοι πιο εύκολα κοινοποιούνται στην περιοχή της Πρωτεύουσας από ό,τι στην περιφέρεια.
2) Υψηλές δαπάνες: Στην περιοχή της πρωτεύουσας είναι συγκεντρωμένος μεγάλος αριθμός ασφαλισμένων και οι δαπάνες των παραρτημάτων των ασφαλιστικών ταμείων είναι πιο διογκωμένες από ό,τι οι δαπάνες των παραρτημάτων των ασφαλιστικών ταμείων της επαρχίας.
3) Καλλιεργημένη καταναλωτική συνείδηση: Οι δυσανάλογα υψηλές επιχορηγήσεις που λαμβάνουν τα προγράμματα αποκατάστασης στην περιοχή της πρωτευούσης σε σύγκριση με τις φτωχές παροχές των προγραμμάτων που λειτουργούν στην επαρχία είχαν ως συνέπεια την καλλιέργεια καταναλωτικής συνείδησης και αγοραστικής διάθεσης σε μεγάλους αριθμούς ασφαλισμένων στην περιοχή της πρωτευούσης. Έτσι οι πωλήσεις (και κατά συνέπεια οι δαπάνες των ασφαλιστικών ταμείων) αυξήθηκαν πολύ περισσότερο στην περιοχή της πρωτευούσης από ό,τι στις άλλες περιοχές της Ελλάδας.
4) Αστική νοοτροπία: Οι μεγάλες επενδύσεις στον κοινωνικό τομέα, η υπερδραστηριοποίηση στον τομέα της αποκατάστασης, οι προσλήψεις ΑμΕΑ στο δημόσιο και η συγκέντρωση οικονομικής και πολιτικής δύναμης και εξουσίας στην πρωτεύουσα είχαν ως συνέπεια τη βελτίωση των υποκειμενικών συνθηκών πρόσβασης των ασφαλισμένων με αναπηρίες στα κοινωνικά ποσά και παροχές. Οι ασφαλισμένοι της περιοχής της πρωτευούσης έχουν εξοικειωθεί αν όχι επανεκπαιδευτεί στο να διεκδικούν αυτά που τα ασφαλιστικά ταμεία υποχρεούνται να τους παρέχουν, ενώ στην επαρχία μόνο ένας μικρός αριθμός αναπήρων κατορθώνει να επιβιώνει οικονομικά.

Το γεγονός ότι στο παρελθόν η διαδικασία της αγοράς αναπηρικού καθίσματος ή άλλου βοηθήματος με τη χρηματοδότηση του ασφαλιστικού ταμείου ήταν επίσης δύσκολη, αλλά οι δυσκολίες ήταν ποιοτικά διαφορετικές θα έπρεπε να μας προβληματίσει. Ποιοί λόγοι δηλαδή οδηγούν το ίδιο ασφαλιστικό ταμείο υπό την ίδια πολιτική ηγεσία να αλλάζει τακτική σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση των ασφαλισμένων για αγορά αναπηρικών καθισμάτων και άλλων βοηθημάτων.
Είναι προφανές ότι οι εγκύκλιοι εκδίδονται για να περικοπούν δαπάνες και όχι για να διευκολυνθούν οι ασφαλισμένοι. Είναι επίσης προφανές ότι οι ερμηνευτικές εγκύκλιοι κρατούνται μυστικές από τους ασφαλισμένους με αναπηρίες και από τις επιχειρήσεις αποκατάστασης για να μην εισπράξει η πολιτική ηγεσία των ταμείων και οι εκάστοτε κυβερνήσεις το ανάλογο πολιτικό κόστος.
Ό,τι και να συμβαίνει η ύπαρξη των μυστικών ερμηνευτικών εγκυκλίων δε δηλεί πρόθεση άσκησης κοινωνικής πολιτικής αλλά πολιτικό καουμποηλίκι.
Διότι άσκηση κοινωνικής ασφαλιστικής πολιτικής σημαίνει
α) κατάρτιση λεπτομερούς νομοθεσίας,
β) αναλυτική περιγραφή των ανικανοτήτων οι οποίες ενδέχεται να πλαισιωθούν από εφαρμογές προϊόντων αποκατάστασης με τη χρηματοδότηση των ταμείων,
γ) υπογραφή συμβολαίου μεταξύ ασφαλιστικού ταμείου και ασφαλισμένου, στο οποίο να καθορίζονται με σαφήνεια οι υποχρεώσεις των δύο συμβαλλομένων
δ) σεβασμός της νοημοσύνης του ασφαλισμένου, δηλαδή γνωστοποίηση των συνθηκών και των όρων κάτω από τις οποίες το κάθε διαφορετικό ταμείο υποχρεούται να χρηματοδοτεί την αγορά χαρακτηριστικών βοηθημάτων από ασφαλισμένους με μετρήσιμες αναπηρίες οι οποίες φέρουν όνομα μοναδικό
ε) έκδοση πληροφοριακών φυλλαδίων και βιβλίων στα οποία να αναφέρονται με κάθε λεπτομέρεια οι υποχρεώσεις των ασφαλιστικών ταμείων και τα δικαιώματα των ασφαλισμένων με αναπηρίες.
Είναι ουτοπία να διεκδικείται η δημιουργία μίας τέλειας νομοθεσίας. Δεν υπάρχει τέλεια νομοθεσία. Καλός νόμος είναι ο νόμος που προσεγγίζει τον πολίτη ως ισότιμο διαπραγματευτή και του δίνει τη δυνατότητα να τον αλλάξει. Ο πολίτης όμως για να αλλάξει τον οποιοδήποτε νόμο, πρέπει πρώτα να τον μάθει. Στην προκειμένη περίπτωση οι ερμηνευτικές εγκύκλιοι έχουν ισχύ νόμου, αλλά δε γνωστοποιούνται στον πολίτη και συνεπώς ο πολίτης δεν μπορεί προστατεύσει τον εαυτό του.

Νίκος Βουλγαρόπουλος