Κάθε καπνιστής γνωρίζει έως ένα βαθμό τους κινδύνους που επιφυλάσσει το κάπνισμα για την υγεία του. Η συνήθεια αυτή μπορεί να προσφέρει (εφήμερη πιθανώς) ευχαρίστηση, να ανακουφίσει το άτομο. Άλλωστε η διακοπή του καπνίσματος πολλές φορές είναι δύσκολο εγχείρημα ή και μη επιθυμητή. Συχνά λοιπόν, προτιμά κανείς να συνεχίσει να καπνίζει και να πάρει το ρίσκο των επιπλοκών, όσο τρομακτικές κι αν είναι.
Οι επιπτώσεις του καπνίσματος στα άτομα με κάκωση νωτιαίου μυελού (ΚΝΜ) δεν διαφέρουν από αυτές των μη αναπήρων. Παρουσιάζονται όμως και κάποιοι επιπλέον κίνδυνοι και επιπλοκές που σχετίζονται άμεσα με την παθοφυσιολογία της κάκωσης και την συμπεριφορά του σώματος μετά από αυτήν.
Οι επιπτώσεις του καπνίσματος στο αναπνευστικό σύστημα του ατόμου με ΚΝΜ
Κάθε τετραπληγικός ή παραπληγικός, με εξαίρεση αυτών με χαμηλή παραπληγία και πιθανώς αρκετών με ατελή βλάβη (B,C, D, E στην κλίμακα ASIA), γνωρίζει ότι η αναπνευστική ικανότητα περιορίζεται σε κάποιο βαθμό λόγω της παράλυσης των αναπνευστικών μυών που προέρχεται από την κάκωση στο νωτιαίο μυελό.
Η εισπνοή και η εκπνοή πραγματοποιείται από το διάφραγμα, τους επικουρικούς μύες, όπως τον στερνοκλειδομαστοειδή, και πιθανώς ένα μέρος από τους μεσοπλεύριους μύες – εφόσον πρόκειται για θωρακική βλάβη.
Το κάπνισμα είναι γνωστό ότι οδηγεί στην παραγωγή βλέννης στους πνεύμονες. Επομένως, η εκπνοή είναι καταλυτική για την απομάκρυνση αυτών. Στο άτομο με κάκωση νωτιαίου μυελού όμως, όπως προαναφέραμε, η ικανότητα εκπνοής είναι περιορισμένη, με συνέπεια τη δημιουργία ατελεκτασιών και την προοδευτική παγίδευση των εκκρίσεων αυτών, με αποτέλεσμα την πνευμονία. Είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς ότι η εξέλιξη αυτή είναι πολύ ταχύτερη σε κάποιν με ΚΝΜ από ό,τι σε άτομα που δεν έχουν αναπηρία. Η πνευμονία, ούτως ή άλλως, είναι από τις πιο συχνές αιτίες ασθενείας και θανάτου στα άτομα με ΚΝΜ παγκοσμίως.
Η ποιότητα της αναπνοής, η μέγιστη εισπνοή και εκπνοή και η παραγωγή βήχα, εξαρτάται άμεσα και από άλλους παράγοντες. Εξαρτάται από το βάρος του ατόμου (το αυξημένο βάρος δυσχεραίνει την κίνηση του διαφράγματος), την ηλικία, την ελλιπή άσκηση, αλλαγές στη στάση του σώματος, αλλαγές στην σπαστικότητα σε σχετικούς με την αναπνοή μύες.
Οι δερματολογικές επιπτώσεις του καπνίσματος στον άνθρωπο με ΚΝΜ
Υπάρχει όμως και μια άλλη παράμετρος (την οποία αγνοεί μεγάλο ποσοστό των ατόμων με ΚΝΜ) που αφορά στην αντοχή και επούλωση του δέρματος.
Όπως είναι γνωστό, το άτομο με ΚΝΜ πρέπει να βρίσκεται καθημερινά σε εγρήγορση και να εποπτεύει τις περιοχές του σώματος όπου είναι πιθανό λόγω φόρτισης να λυθεί η συνέχεια του δέρματος με επακόλουθο την παρουσία δερματικού έλκους ή κατάκλισης.
Το κάπνισμα έχει συνδεθεί με τον αυξημένο κίνδυνο παρουσίας «κατακλίσεων» και την καθυστέρηση επούλωσής τους. Μάλιστα έχει βρεθεί ότι το κάπνισμα είναι πιο σημαντικός επιβαρυντικός παράγοντας ακόμα και από την ποιότητα του μαξιλαριού του καθίσματος, του σωματικού βάρους, ή και την παρουσία διαβήτη, κάτι που βέβαια προκαλεί έκπληξη στους περισσότερους.
Η υγεία του δέρματος στηρίζεται στην καλή κυκλοφορία του αίματος, το οποίο μεταφέρει το οξυγόνο και τα θρεπτικά συστατικά σε αυτό, και απομακρύνει όσα στοιχεία δεν είναι πλέον χρήσιμα ή είναι τοξικά για τον οργανισμό. Το κάπνισμα συντελεί στην παραγωγή μονοξειδίου του άνθρακα, το οποίο εμποδίζει την είσοδο του οξυγόνου στα ερυθρά αιμοσφαίρια, επομένως και στο αίμα. Το οξυγόνο φυσικά είναι το πιο πολύτιμο συστατικό που μεταφέρει το αίμα. Επίσης, η νικοτίνη, αλλά και άλλες ουσίες συντελούν στη μειωμένη αιμάτωση στην περιφέρεια (τα άκρα, κ.λπ.). Γίνεται εύκολα αντιληπτό, λοιπόν, ότι με το κάπνισμα όχι μόνο μειώνεται η κυκλοφορία του αίματος στο δέρμα, αλλά μειώνεται και το οξυγόνο που αυτό μεταφέρει.
Κατά τον ίδιο τρόπο, η επούλωση της κατάκλισης επιβραδύνεται, ενώ έχει παρατηρηθεί ακόμα και νέκρωση του δέρματος μετά από χειρουργεία για την σύγκλιση κατακλίσεων.
Επιπλοκές σε άλλα συστήματα
Άλλη επιπλοκή συνιστά ο καρκίνος της ουροδόχου κύστης, η συχνότητα του οποίου φαίνεται περισσότερο αυξημένη στους καπνιστές με ΚΝΜ – που είναι ούτως ή άλλως αυξημένη λόγω ερεθισμών από λίθους, λοιμώξεις και μόνιμους καθετήρες.
Η οστεοπόρωση επίσης δεν είναι κάτι που πρέπει να παραβλέπεται. Κάθε άτομο με ΚΝΜ παρουσιάζει οστεοπόρωση κάτω από το επίπεδο της νευρολογικής βλάβης. Η παρουσία της οστεοπόρωσης διογκώνει τον κίνδυνο οστεοπορωτικού κατάγματος, το οποίο μπορεί να μειώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής του ατόμου, ακόμα και να οδηγήσει σε πρόωρο θάνατο. Το κάπνισμα, ως γνωστόν, επιταχύνει την απώλεια οστικής μάζας και επομένως αυξάνει κατακόρυφα τον κίνδυνο κατάγματος.
Τέλος, κάποια άτομα με ΚΝΜ ταλαιπωρούνται από νευροπαθητικό πόνο στα παράλυτα μέλη ή και την οσφυική μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Ο πόνος αυτός μόνο να επιδεινωθεί μπορεί από το κάπνισμα.
Ωστόσο, ποτέ δεν είναι αργά να σταματήσει κάποιος το κάπνισμα. Έχει βρεθεί και ανακοινωθεί από το κέντρο πρόληψης χρόνιων παθήσεων των Η.Π.Α, ότι τα οφέλη από την διακοπή του καπνίσματος εμφανίζονται 20 μόλις λεπτά μετά το τελευταίο τσιγάρο. Σε 20 λεπτά μειώνονται οι σφύξεις, ενώ 12 ώρες μετά, τα επίπεδα μονοδειδίου του άνθρακα στο αίμα επανέρχονται στα φυσιολογικά επίπεδα. Από τις πρώτες κιόλας εβδομάδες μετά τη διακοπή του καπνίσματος η λειτουργία των πνευμόνων ανακάμπτει, μειώνεται ο κίνδυνος ανακοπής, ενώ τους πρώτους μήνες (1-9 μήνες) μειώνεται ο βήχας και η δύσπνοια.
Είναι σημαντικό κάθε άνθρωπος με ΚΝΜ να γνωρίζει το σώμα του και να ενδιαφέρεται να κατανοεί τις ιδιαιτερότητές του. Με αυτό το εφόδιο μπορεί κανείς να επιλέξει τον τρόπο ζωής του, να καπνίσει ή να μην καπνίσει, και να αποφασίσει για τις κατάλληλες προφυλάξεις που κατά την γνώμη του επιθυμεί να λάβει για την υγεία του.
Αναφορές
Almenoff PL, Spungen AM, Lesser M, Bauman WA. Pulmonary function survey in spinal cord injury: influences of smoking and level and completeness of injury. Lung. 1995;173(5):297-306.
Lamid S, El Ghatit AZ. Smoking, spasticity and pressure sores in spinal cord injured patients. Am J Phys Med. 1983 Dec;62(6):300-6.
Linn WS, Spungen AM, Gong H Jr, Bauman WA, Adkins RH, Waters RL. Smoking and obstructive lung dysfunction in persons with chronic spinal cord injury. J Spinal
Cord Med. 2003 Spring;26(1):28-35.
Raghavan P, Raza WA, Ahmed YS, Chamberlain MA. Prevalence of pressure sores in a community sample of spinal injury patients. Clin Rehabil. 2003
Dec;17(8):879-84.
Richards JS, Kogos SC Jr, Ness TJ, Oleson CV. Effects of smoking on neuropathic pain in two people with spinal cord injury. J Spinal Cord Med.
2005;28(4):330-2.
Spungen AM, Grimm DR, Schilero G, Lenner R, Oei E, Bauman WA, Almenoff PL, Lesser M. Relationship of respiratory symptoms with smoking status and pulmonary function in chronic spinal cord injury. J Spinal Cord Med. 2002 Spring;25(1):23-7.
Κωνσταντίνος Μπαλακατούνης, PT, MSc, SCIS, email: balakatounis@gmail.com