Ο Philippe Pozzo di Borgo, η ιστορία του οποίου γυρίστηκε ταινία (“Οι άθικτοι“), και ο Samuel Koch που έπαθε ατύχημα κατά τη διάρκεια τηλεοπτικού reality (“Πάμε στοίχημα;”) στη Γερμανία, συζητούν για τη μοναξιά τους, για τις επιθυμίες τους και λένε ανέκδοτα για την αναπηρία.

Η πρώτη συνάντηση μεταξύ των δύο ανδρών γίνεται το προηγούμενο βράδυ σε ένα ξενοδοχείο του Μονάχου, όπου κανόνισαν να δειπνήσουν. Παράλληλα η τηλεόραση παίζει έναν αγώνα ποδοσφαίρου μεταξύ Γερμανίας και Ιταλίας. Μιλούν και γελούν πολύ και, παρά τη διαφορά ηλικίας των 37 ετών και το διαφορετικό τους υπόβαθρο, έχουν πολλά να πουν. Δύο άνδρες, που βίωσαν το ίδιο χτύπημα της μοίρας.

Ο Philippe Pozzo di Borgo, 61 ετών, στην αυτοβιογραφία του οποίου βασίστηκε η πετυχημένη κινηματογραφική ταινία “Οι άθικτοι”, κατάγεται από παλιά γαλλική αριστοκρατική οικογένεια και, όπως λέει, “γεννήθηκε με ένα ασημένιο κουτάλι στο στόμα“. Απόγονος του Δούκα Pozzo di Borgo και του Μαρκησίου του Vogüé μεγάλωσε σε κάστρα και αρχοντικά. Φοίτησε στα καλύτερα σχολεία της Γαλλίας και εργάστηκε ως διευθυντής στην Moët & Chandon, ενώ αργότερα ως διευθυντής της εξίσου διάσημης μάρκας Pommery. Μια ζωή σαμπάνια.

Το 1993, σε ηλικία 42 ετών, ενώ έκανε αλεξίπτωτο πλαγιάς, έπαθε ένα ατύχημα και έσπασε τη σπονδυλική του στήλη. Αιτία του ατυχήματος ήταν, όπως εξηγεί αργότερα, ότι εκείνη τη μέρα δεν ήταν αρκετά συγκεντρωμένος. Δεν βρισκόταν σε καλή κατάσταση, γιατί είχε αναγκαστεί να προxωρήσει στο κλείσιμο μιας θυγατρικής στην Ελβετία και να απολύσει πολλούς εργαζόμενους. Τρία χρόνια αργότερα, πέθανε η σύζυγος του Beatrice μετά από πολυετή μάχη με τον καρκίνο. Ο Pozzo di Borgo βυθίστηκε σε βαθιά κατάθλιψη, από την οποία τον βοήθησε να βγει ο προσωπικός βοηθός του, που έγινε γνωστός μέσα από την ταινία, χρησιμοποιώντας αντισυμβατικές μεθόδους φροντίδας. Σήμερα, ο Pozzo di Borgo ζει με τη δεύτερη γυναίκα του Khadija στο Μαρόκο, όπου το κλίμα είναι ευεργετικό για την υγεία του.

Ο Pozzo di Borgo είχε ένα χόμπι το οποίο πίστευε ότι κυριαρχούσε, όπως πίστευε κι ο Samuel Koch που ασχολούνταν με ακροβατικά άλματα. Ενώ ο Philippe πέταγε με το αλεξίπτωτό του, κάπνιζε στριφτά τσιγάρα και άκουγε δυνατά μουσική από τα walkman του.

Ο Koch, 24 ετών, από παιδί ήταν πωρωμένος με την κίνηση. Σε ηλικία έξι ετών ξεκίνησε ενόργανη γυμναστική και αργότερα δεν υπήρχε σχεδόν κανένα άθλημα ή υπαίθρια δραστηριότητα που να μην είχε δοκιμάσει, ακόμα και το bungee jumping. Λίγο πριν τις 4 Δεκεμβρίου 2010, όπου κατά τη διάρκεια της εκπομπής “Wetten, dass …?” (“Πάμε στοίχημα;”) έπεσε με το κεφάλι πάνω στην οροφή ενός αυτοκινήτου που οδηγούσε ο πατέρας του, είχε βρει τι ήθελε να κάνει στη ζωή του. Τον είχαν δεχτεί στην διάσημη Ακαδημία Μουσικής και Θεάτρου και Media του Ανόβερου. Το στοίχημα, το οποίο διαπραγματευόταν επί μήνες ξαφνικά του φαινόταν λιγότερο σημαντικό, γράφει ο Koch στο βιβλίο του “Zwei Leben” (“Δύο Ζωές”). Παρ ‘όλα αυτά, δεν ήθελε τελευταία στιγμή να ακυρώσει τη συμφωνία. Δεν του αρέσουν οι συγκρούσεις, λέει, και δυσκολεύεται να πει όχι.

Και οι δύο άνδρες είναι τετραπληγικοί, που σημαίνει ότι η παράλυσή τους επηρεάζει και τα τέσσερα άκρα. Μπορούν να κινούν μόνο το κεφάλι τους, κι αυτό περιορισμένα, ενώ ο Koch έχει και κάποιον έλεγχο της κίνησης στο δεξί χέρι. Είναι μία από τις σοβαρότερες μορφές παράλυσης.

Όταν μετά το δείπνο οι δύο άνδρες θα επιστρέψουν στα δωμάτια του ξενοδοχείου τους, μπροστά από το ασανσέρ θα κάνουν μονομαχία ευγένειας. Καθότι ο ανελκυστήρας έχει χώρο μόνο για ένα αναπηρικό κάθισμα, ο καθένας θέλει να δώσει προτεραιότητα στον άλλον. Ένα αδιέξοδο. Τελικά ο Samuel Koch βάζει ένα τέλος στον δισταγμό και με το ηλεκτροκίνητο κάθισμά του πηγαίνει προς τον Pozzo di Borgo και σπρώχνει ελαφρά το δικό του. Όπως τα συγκρουόμενα αυτοκίνητα.

“Είμαστε κουρασμένοι,” λέει ο Pozzo di Borgo, το επόμενο πρωί ενώ τον σπρώχνουν στην αίθουσα όπου θα γίνει η συνέντευξη. Και ο Samuel Koch παραπονιέται για κούραση. Η νύχτα τους ήταν ανήσυχη και υποφέροντας από πόνους δεν κατάφεραν να κλείσουν μάτι, όπως συμβαίνει συχνά. “Ας αρχίσουμε γρήγορα για να εκμεταλλευτούμε το χρόνο.” Τα αναπηρικά καθίσματα τοποθετούνται με τρόπο που οι δύο να μπορούν να κοιτάζονται εύκολα, χωρίς να χρειάζεται να γυρίζουν πολύ το κεφάλι τους προς το πλάι. Δίπλα τους, κάθεται μια διερμηνέας γαλλικών. “Με εμάς ποτέ δεν ξέρεις πόση ώρα θα συμμετέχει το σώμα», λέει ο Pozzo di Borgo. “Υπό αυτή την έννοια εμείς οι τετραπληγικοί είμαστε απρόβλεπτοι“, προσθέτει χαμογελώντας.

SPIEGEL: Κύριε Koch, σας άρεσε η ταινία “Οι άθικτοι”;

Koch: Ναι, φυσικά. Μπορεί όμως αυτό να συμβαίνει, διότι κατά κάποιον τρόπο σχετίζομαι με το θέμα, έστω και εμμέσως.

SPIEGEL: Η εικόνα της ζωής ενός τετραπληγικού παρουσιάζεται ρεαλιστικά στην ταινία;

Κoch: Αναγνώρισα πολλά πράγματα. Ορισμένα σημεία, ωστόσο, όπου η καθημερινή ζωή γίνεται κρίσιμη, πολύπλοκη και όχι πολύ όμορφη παραλήφθηκαν με επιδεξιότητα στην ταινία. Σε μια σκηνή, για παράδειγμα, ο πρωταγωνιστής Philippe βρίσκεται μπροστά από το αεροσκάφος και στη συνέχεια ξαφνικά δεμένος στο κάθισμα του αεροπλάνου. Ή, σε ό,τι αφορά στο ντύσιμο, από τη μία στιγμή στην άλλη εμφανίζεται με διαφορετικά ρούχα. Εύχομαι αυτό να γινόταν και στην πραγματικότητα τόσο γρήγορα. Από τη δική μου εμπειρία, αυτό μπορεί μερικές φορές να πάρει και μισή ώρα.

SPIEGEL: Ποια σκηνή σας άρεσε ιδιαιτέρως;

Koch: “Δεν έχει χέρια, δεν έχει σοκολάτα“. Αυτό που λέει στον Philippe ο προσωπικός του βοηθός, ενώ κρατάει μπροστά του σοκολάτα. Αυτό μου φάνηκε πολύ διασκεδαστικό, ειδικά από τη στιγμή που ακούω παρόμοια σχόλια από στενούς φίλους και την οικογένειά μου.

SPIEGEL: Δεν είναι αυτό απάνθρωπο και σκληρό;

Koch: Ναι, μάλλον και τα δύο. Το βρίσκω, όμως, αστείο. “Δεν έχει χέρια, δεν έχει σοκολάτα“- βασικά έτσι είναι. Γιατί πρέπει πάντα να εξωραΐζουμε τα πράγματα;

SPIEGEL: Σε ποιες άλλες σκηνές βρίσκεται τον εαυτό σας;

Koch: Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση μία σκηνή, όπου ο Philippe τη νύχτα τρελαμένος από τον πόνο, συσπάται και στριφογυρνάει στο κρεβάτι, μέσα του, γιατί εξωτερικά δεν μπορεί να κουνηθεί, μέχρι που έρχεται ο βοηθός του, τον αρπάζει και τον πάει μια βόλτα στην πόλη, για να αλλάξει παραστάσεις. Τέτοιες νύχτες γεμάτες πόνο, τις βιώνω και εγώ συχνά. Ευτυχώς υπήρχαν και για μένα φίλοι ή βοηθοί, οι οποίοι τέτοιες στιγμές, όπως και στην ταινία, ήταν πρόθυμοι στις τρεις το πρωί να με κουβαλήσουν στην παραλία.

SPIEGEL: Κύριε Pozzo di Borgo, πώς μάθατε τι συνέβη στον Samuel Koch;

Pozzo di Borgo: Ένα γερμανικό τηλεοπτικό συνεργείο με επισκέφτηκε στο Μαρόκο, όπου ζω. Μου μίλησαν για τον Samuel και μου ζήτησαν να του πω δυο λόγια παρηγοριάς στην κάμερα.

SPIEGEL: Μετά αισθανθήκατε την ανάγκη να έρθετε απευθείας σε επαφή με τον Samuel και μιλήσατε μερικές φορές στο τηλέφωνο. Τι συζητάτε;

Pozzo di Borgo: Ανταλλάσσουμε νέα, κόλπα για την επιχείρησή μας, για τη δουλειά μας στον κλάδο της τετραπληγίας. Ξέρετε, έχουμε μια απαιτητική δουλειά, που χρειάζεται πολύ ειδική εκπαίδευση. Έτσι, είναι χρήσιμο να συζητάμε για τα διάφορα κόλπα.

Koch: Όταν χθες το βράδυ γνώρισα για πρώτη φορά τον Philippe, ήταν πολύ ευχάριστο. Ξέρει, για παράδειγμα, ακριβώς τι σημαίνει να μένεις ξάγρυπνος νύχτες ολόκληρες υποφέροντας από πόνους φάντασμα. Ξέρει τι σημαίνει να μην είσαι σε θέση να αναπνέεις αυτόνομα, και πώς αισθάνεσαι όταν σου κάνουν αναρρόφηση και να μην είσαι σε θέση να μιλήσεις. Έχει περάσει όλα αυτά που έχω ήδη βιώσει ή θα βιώσω. Έτσι δημιουργήθηκε κατά κάποιον τρόπο γρήγορα μια οικειότητα μεταξύ μας. Αυτό μάλλον θα είναι δύσκολο να το συναισθανθούν άλλοι άνθρωποι.

SPIEGEL: Τι μπορείτε να μάθετε από τον Philippe;

Koch: Ήδη από το κέντρο αποκατάστασης μου έλεγαν συνεχώς: Samuel, δεν μπορείς να είσαι πάντα τόσο ευγενικός και φιλικός. Προχώρα και πίεσε λίγο τους άλλους ανθρώπους. Εν τέλει πρόκειται για τη ζωή σου. Αυτό, όμως αντιβαίνει στη φύση μου. Έτσι, όταν χθες το βράδυ είδα για πρώτη φορά τον Philippe, παρατήρησα αμέσως πόσο όμορφα φέρεται στους ανθρώπους που βρίσκονται γύρω του. Και στην προφανή ανικανότητά του, είναι πάντα πρόθυμος να φανεί χρήσιμος. Τον ρώτησα αν υπήρξε ποτέ αγενής. Όχι, είπε, ούτε μία φορά στα 19 χρόνια που βρίσκεται στο αναπηρικό κάθισμα. Οι λόγοι του ήταν πραγματιστικοί: χρειαζόμαστε τους ανθρώπους γύρω μας, εξαρτόμαστε από αυτούς, είπε. Ως εκ τούτου, είναι σοφότερο να είμαστε ευγενικοί μαζί τους. Αυτό ήταν για μένα μια πολύ σημαντική επιβεβαίωση, ένα εξαιρετικό παράδειγμα και η απόδειξη: είναι εφικτό. Μπορούμε να είμαστε φιλικοί, και μάλιστα αυτό μας βοηθάει.

SPIEGEL: Τι θα μπορούσατε να μεταφέρετε εσείς στον Samuel από την σχεδόν 20-χρονη εμπειρία σας ως ανάπηρος;

Pozzo di Borgo: Α, δεν πιστεύω ότι έχω τίποτα ιδιαίτερο να μεταφέρω στον Samuel. Θα προτιμούσαμε πολύ να μεταφέρουμε κάτι σε εσάς και τους ικανούς σωματικά.

SPIEGEL: Προχωρήστε.

Pozzo di Borgo: Θεωρώ ότι όχι μόνο εμείς οι ανάπηροι θα πρέπει να είμαστε πιο φιλικοί. Στην πραγματικότητα, όλοι οι άνθρωποι είναι αλληλοεξαρτώμενοι και όλοι χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον. Αν οι ικανοί σωματικά ήταν επίσης φιλικοί προς εμάς, αλλά και μεταξύ τους, τότε ο κόσμος θα ήταν πολύ πιο ευχάριστος. Η ευγένια είναι καλή για όλους.

SPIEGEL: Ήσασταν 42, όταν συντριβήκατε με το αλεξίπτωτο και σπάσατε την σπονδυλική σας στήλη. Άραγε πώς θα το είχατε αντιμετωπίσει αν το ατύχημα σας είχε συμβεί στην ηλικία του Samuel;

Pozzo di Borgo: Για έναν νέο άνδρα, όπως είναι ο Samuel, είναι ασύγκριτα πιο δύσκολο να αντιμετωπίσει ένα τέτοιο σοκ, πολύ πιο δύσκολο από ότι για μένα. Εγώ είχα ήδη ζήσει μια πρώτη υπέροχη ζωή, μια ενεργή και πετυχημένη επιχειρηματική καριέρα ως μάνατζερ στο χώρο της σαμπάνιας, επί 20 χρόνια. Στην ηλικία των 42 είναι σίγουρα πιο απλό να τα φέρεις βόλτα σε μια δεύτερη ζωή, από ότι στα 23. Ήμουν σαφώς πιο τυχερός από τον Samuel. Είναι καλύτερο να μπαίνεις σε πιο ώριμη ηλικία στην “επιχείρηση των ΑμεΑ”. Από την άλλη πλευρά, εκείνος τώρα έχει μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής από ότι εγώ. Γιατί, όσο νεότερος είναι κάποιος όταν του τύχει, τόσο καλύτερα προσαρμόζεται το σώμα του στην νέα κατάσταση. Δεν φοβάμαι για εκείνον.

SPIEGEL: Κι εσείς έτσι το βλέπετε, κύριε Koch, ότι ο Philippe ήταν πιο τυχερός;

Koch: Φυσικά και η ηλικία κάνει κάποια διαφορά. Αλλά δεν νομίζω ότι μπορεί να πει κανείς ποιος από εμάς είναι τώρα περισσότερο ευτυχής ή δυστυχής. Τα χτυπήματα της μοίρας δεν μπορούν να κατηγοριοποιηθούν. Εξαρτάται πάντα από το πώς τα διαχειρίζεται ο καθένας. Για τον έναν ο χωρισμός των γονιών του μπορεί να είναι πολύ πιο επώδυνη εμπειρία από ότι για τον άλλον μια τετραπληγία.

SPIEGEL: Εσείς είχατε ανεξαρτητοποιηθεί από τους γονείς σας και είχατε ξεκινήσει μια αυτόνομη ζωή. Στη συνέχεια επιστρέψατε έχοντας ανάγκη φροντίδας. Από όλες τις ακατάλληλες στιγμές, αυτή ήταν η πιο ακατάλληλη;

Koch: Πράγματι, βρισκόμουν γεμάτος με ενέργεια στο ξεκίνημα της ζωής μου και φρέναρα άσχημα. Η στιγμή για κάτι τέτοιο είναι πάντα ακατάλληλη, ωστόσο, ήταν και είναι πικρό. Πάντως, είχα κι εγώ 20 χρόνια πραγματικά ωραίας παιδικής και νεανικής ηλικίας και είμαι ευγνώμων για τα καταπληκτικά χρόνια που μπόρεσα να περάσω.

Ο Christoph Koch κάθεται δύο μέτρα πιο πέρα σε μια καρέκλα, παρακολουθεί τη συζήτηση και παρατηρεί τον Samuel, τη στάση του κεφαλιού του, τις εκφράσεις του προσώπου του. Κάθε τόσο σηκώνεται και κρατά ένα μπουκάλι νερό με καλαμάκι μπροστά στο πηγούνι του γιου του για να πιει. Αργότερα κάνει μασάζ στον αυχένα του Samuel. Ο Pozzo di Borgo αποδεικνύεται, όπως είχε ανακοινωθεί, ως μεγάλος πότης καφέ. Κι εκείνος ρουφάει με καλαμάκι τον καφέ από ένα φλιτζάνι.

SPIEGEL: Το ατύχημα σας, κύριε Koch, το παρακολούθησαν εκατομμύρια γερμανοί ζωντανά στην τηλεόραση. Την μεταφορά της ιστορίας σας στον κινηματογράφο, κύριε Pozzo di Borgo, την έχουν δει μόνο στη Γερμανία περισσότεροι από 8 εκατομμύρια θεατές, ενώ στη Γαλλία πάνω από 20 εκατομμύρια. Έτσι, και οι δύο ανήκετε στους πιο εξέχοντες τετραπληγικούς της Ευρώπης. Αυτό είναι κατάρα ή ευλογία;

Pozzo di Borgo: Μάλλον ευλογία. Ίσως με αυτήν την διάκριση μπορούμε να φανούμε χρήσιμοι και σε άλλους χρήστες αναπηρικών καθισμάτων, ίσως ακόμη και σε άτομα χωρίς αναπηρία. Δεν με ενοχλεί να είμαι ο κλόουν του συστήματος – αυτό είναι εντάξει. Είχα πάντα την πεποίθηση ότι φέρουμε ευθύνη – δεν έχει σημασία ποια είναι η κατάσταση υγείας μας.

Koch: Για μένα είναι και τα δύο. Νιώθω ήδη άβολα όταν κάθομαι μόνος μου στο δωμάτιό μου στο αναπηρικό μου κάθισμα και δεν μπορώ να κινηθώ. Αυτή τη δυσφορία την αισθάνομαι ακόμα περισσότερο όταν πηγαίνω έξω και με κοιτάζουν οι άλλοι. Ακόμα χειρότερα είναι όταν είναι στραμμένος ο φακός μιας φωτογραφικής μηχανής απάνω μου. Αλλά, όπως είπε ο Philippe: αν αυτή η δημοσιότητα εξυπηρετεί σε κάτι καλό ή είναι κατά κάποιον τρόπο παραγωγική, αυτό βοηθάει κάποιον να ξεπερνάει την ματαιότητα ενός τέτοιου ατυχήματος, και μόνο από το γεγονός ότι μπορεί να δώσει νόημα σε κάτι άλλο.

SPIEGEL: Κύριε Pozzo di Borgo, κι εσείς αισθάνεστε άβολα όταν, ενώ βρίσκεστε ξαπλωμένος στο κάθισμά σας, σας κοιτούν οι άλλοι;

Pozzo di Borgo: Ήμουν 42 όταν μου συνέβη αυτό το πράγμα. Σε αυτή την ηλικία υπάρχει ήδη μια δεδομένη ωριμότητα. Μου είναι αρκετά αδιάφορο τι σκέφτονται οι άλλοι για μένα. Είναι κάπως έτσι: στην κοινωνία μας χαρακτηριστικά και αξίες, όπως η νεότητα, οι επιδόσεις, ο δυναμισμός και η αθλητικότητα κατατάσσονται πολύ, πολύ ψηλά. Γι’ αυτό, είναι δύσκολο για πολλούς ανθρώπους να αντέξουν, ότι έχουμε επιβραδυνθεί τόσο πολύ και ότι μπορούμε να αντιδράσουμε τόσο λίγο. Οι άνθρωποι μας φοβούνται. Το μόνο που μας μένει είναι να τους αποπλανήσουμε με το χαμόγελο και με το χιούμορ μας. Όταν μια φορά επιτευχθεί η επικοινωνία, τότε ο δρόμος είναι ανοιχτός. Αγγίξτε μας!

SPIEGEL: Πώς το κάνετε, να δημιουργήσετε αυτήν την επαφή;

Pozzo di Borgo: Κάθε φορά που με πλησιάζει μια γυναίκα, της ζητάω να με αγκαλιάσει. Τους άντρες τους παρακαλώ να μου δώσουν το χέρι. Αυτός είναι ένας τρόπος που καθησυχάζει τους ανθρώπους, διότι φοβούνται τη δική τους αδυναμία.

SPIEGEL: Αισθάνεστε κι εσείς ότι οι άνθρωποι σας φέρονται κάπως αμήχανα;

Koch: Ναι, φυσικά. Κι εγώ προσπαθώ να αντιδρώ παρόμοια με τον Philippe. Τελικά λέω απλά: “Φιλιά επιθυμητά και καλοδεχούμενα”. Ή κάτι τέτοιο.

SPIEGEL: Τι αδεξιότητες βιώνετε εσείς στη συναναστροφή σας με άλλους ανθρώπους;

Koch: Το πιο κλασικό είναι το τεντωμένο χέρι που κρέμεται μπροστά στο πρόσωπό μου. Το χέρι μένει και παραμένει εκεί, ώσπου ο απέναντί μου κοκκινίζοντας από αμηχανία συνειδητοποιεί ότι δεν μπορώ να ανταποδώσω την χειραψία.

Pozzo di Borgo: Στο Παρίσι συμβαίνει καμιά φορά στο δρόμο να πέσω από το κάθισμά μου. Και τότε λέω στους ανθρώπους: Μπορείτε παρακαλώ να με βάλετε πίσω στο καροτσάκι μου; Αλλά κανείς δεν με αγγίζει. Συνήθως πρέπει να περιμένουμε μέχρι να έρθει η πυροσβεστική. Αλλά αυτό είναι μέρος αυτού που αποκαλώ “δουλειά” μου.

Koch: Μερικοί άνθρωποι μου μιλούν σαν να ήμουν όχι μόνο σωματικά, αλλά και διανοητικά ανάπηρος. Η σκύβουν πάνω μου και ρωτούν με υπερβολικά προσεκτική άρθρωση: “Κ-α-τ-α-λ-α-β-α-ί-ν-ε-τ-ε τ-ι-ς λ-έ-ξ-ε-ι-ς π-ο-υ β-γ-α-ί-ν-ο-υ-ν α-π-ό τ-ο σ-τ-ό-μ-α μ-ο-υ;” Τότε απαντώ: Ναι, φυσικά. Τι έπαθες; Γιατί μιλάς τόσο παράξενα; Είναι πολύ πιθανό κάποιος να συνδέσει ένα αναπηρικό κάθισμα και με μία πνευματική αναπηρία. Ωστόσο, δεν θα τολμούσα να πω ότι κι εγώ, όταν ακόμα περπατούσα, θα ήξερα να το διακρίνω καλύτερα.

SPIEGEL: Και πώς ήταν με εσάς, όταν ακόμα περπατούσατε;

Pozzo di Borgo: Ήμουν τόσο επιτυχημένος, τόσο γρήγορος, τόσο καθοδηγημένος, που ούτε πρόσεχα τους συνανθρώπους μου. Δεν έβλεπα ότι υπάρχουν άνθρωποι που ζουν με έναν διαφορετικό ρυθμό. Κατά κάποιον τρόπο χρειάστηκα το χτύπημα στο κεφάλι για να μπορέσω να σταματήσω, για να καταλάβω τι πραγματικά συμβαίνει.

SPIEGEL: Στα βιβλία που έχετε γράψει και οι δυο σας, κάθε τόσο εμφανίζεται ένα αστείο. Σχεδόν διατηρείται μία χιουμοριστική στάση απέναντι στην κατάστασή σας. Έχετε κάποιο αγαπημένο ανέκδοτο για τετραπληγικούς;

Pozzo di Borgo: Ξέρετε πού θα βρείτε έναν τετραπληγικό;

SPIEGEL: Όχι

Pozzo di Borgo: Εκεί που τον αφήσατε.

Koch: Ναι, αυτό είναι καλό.

SPIEGEL: Αστεία για αναπήρους, επιτρέπεται να τα κάνουν μόνο ανάπηροι;

Koch: Όχι απαραιτήτως.

Pozzo di Borgo: Αν είναι καλό το αστείο, το δέχομαι όποιος και να το είπε.

SPIEGEL: Και η ταινία για την ιστορία σας είναι γεμάτη από αυτοσαρκασμό. “Θα αυτοπυροβολιόμουν”, λέει ο βοηθός Abdel στον Philippe, κι εκείνος απαντάει: “ακόμα κι αυτό είναι δύσκολο για έναν τετραπληγικό”. Πώς γίνεται να μπορείτε να γελάτε με τη μοίρα σας;

Pozzo di Borgo: Το χιούμορ είναι και ένα εργαλείο. Ξέρετε, φοβάμαι συνεχώς ότι θα με αφήσουν μόνο μου να κάθομαι σε μια γωνία. Μιας και δεν μπορώ πια με τη σωματική μου δύναμη να σας κάνω να με βοηθήσετε, θα σας κάνω να γελάσετε. Έτσι θα μου δώσετε σημασία και θα ασχοληθείτε με τη φροντίδα μου. Η καταφυγή στο χιούμορ είναι επίσης ένα ρεαλιστικός τρόπος για να αντιμετωπίσουμε την κατάστασή μας. Και αυτό είναι το καλύτερο για όλους τους εμπλεκόμενους.

Koch: Ένας γερμανός ποιητής ο Ringelnatz, είπε: “το χιούμορ είναι το κουμπί που μας αποτρέπει από το να εκραγούμε”. Υπάρχει πολλή αλήθεια μέσα σε αυτό. Εκτός αυτού, είναι πολύ πιο διασκεδαστικό το γέλιο από το κλάμμα, για μένα τουλάχιστον.

SPIEGEL: Και οι δυο σας χρησιμοποιείτε σκληρές και σαφείς περιγραφές της κατάστασης του σώματός σας. Εσείς, κύριε Koch, γράφετε: «Τα χέρια μου κρέμονται προς τα κάτω σαν νεκρά πλοκάμια χταποδιού.” Στο δικό σας βιβλία, κ Pozzo di Borgo, διαβάζουμε την περιγραφή: “Ο Pozzo έχει χάσει την ισχύ του. Έχει γίνει σαν τον Πύργο της Πίζας κι όλο γέρνει προς τη μία ή την άλλη πλευρά.” Γιατί γράφεται με τόση σκληρότητα για σας;

Pozzo di Borgo: Γιατί πρέπει να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους. Εδώ δεν είμαστε στον κινηματογράφο.

Koch: Οι περισσότεροι άνθρωποι φυσικά δεν μπορούν να φανταστούν πώς αισθανόμαστε με τέτοια κατεστραμμένα άκρα που απλώς κρέμονται, ή πώς είναι να πέφτεις σαν πύργος χωρίς θεμελίωση. Οι παραβολές και οι μεταφορές μπορούν να βοηθήσουν να μεταφέρουμε στους άλλους πόσο αηδιαστική ή φρικτή μπορεί να είναι η κατάσταση.

Pozzo di Borgo: Αυτό είναι το σημαντικό μήνυμα που έχουμε ο Samuel κι εγώ. Κάποιος μπορεί να βγει και από την πιο δύσκολη κατάσταση, αν είναι σε θέση να περιγράψει με σαφήνεια τη μοίρα του, όταν λοιπόν την έχει αποδεχτεί. Και μόνο τότε.

SPIEGEL: Όταν γιορτάσατε τα 60α γενέθλιά σας, είπατε σε μια ομιλία σας: Γιορτάζουμε σήμερα “42 χρόνια υγείας και 18 αναπηρίας, από τα οποία καθένα μετράει για επτά, όπως στους σκύλους”. Πώς σας ήρθε να κάνετε αυτήν την σύγκριση;

Pozzo di Borgo: Όταν ήμουν νέος και υγιής, είχα την εντύπωση ότι θα ήμουν για πάντα νέος. Από τότε που είμαι ανάπηρος, κάθε δευτερόλεπτο είναι ευπρόσδεκτο. Επιπλέον, είναι πολύ πιο κουραστικό να ζήσεις έναν χρόνο ως ανάπηρος, παρά επτά χρόνια ως υγιής.

“Έχει κανείς αντίρρηση να τεντώσω τα πόδια μου;” ρωτάει προσεκτικά ο Samuel Koch. Μέχρι στιγμής καθόταν με λυγισμένα πόδια στο αναπηρικό του κάθισμα. «Παρακαλώ”, απαντά ο Pozzo di Borgo. “Εγώ βρίσκομαι ήδη όλη την ώρα άνετα ξαπλωμένος εδώ.” Ο ώμος του συσπάται κάθε τόσο, μια εξωτερική ένδειξη του εσωτερικού πόνου που βασανίζει τον Pozzo di Borgo σχεδόν κάθε στιγμή της ημέρας και της νύχτας. Το πρόσωπό του, όμως, δεν αποκαλύπτει τον πόνο, παραμένει φιλικό όλη την ώρα.

SPIEGEL: Πώς το βλέπετε τώρα; Είχαν κάποιο νόημα τα ατυχήματά σας;

Pozzo di Borgo: Αν υπάρχει Θεός, είναι σε κάθε περίπτωση αθώος. Δεν έγινε με τη θέλησή του. Είναι κακή τύχη, μία ατυχία, ένα λάθος από πλευράς μας ή ένα ατύχημα, αλλά είναι, επίσης, μια ευκαιρία για εμάς. Ίσως είχαμε πάρει λίγο λάθος δρόμο και αυτό διορθώθηκε. Αυτό θα μπορούσε να είναι ένα είδος νοήματος. Πάντως δεν είμαι θυμωμένος με κανέναν για το ατύχημά μου, δε ρίχνω σε κανέναν ευθύνες, ούτε στη γη, ούτε στον ουρανό. Προσπαθώ να κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ από την κατάσταση.

Koch: Ο Philippe απαντά πάντα τόσο τρομερά έξυπνα και εύστοχα. Μου αρέσει αυτό. Εγώ δυστυχώς δεν μπορώ ακόμα να δω ένα νόημα στο ατύχημά μου. Αλλά πιστεύω ότι ο Θεός μπορεί να διορθώσει μια κακή κατάσταση και αντίστοιχα να ισιώσει έναν στραβό δρόμο, και ότι με τον καιρό κι εγώ θα είμαι σε θέση να βρω κάποιο νόημα σε όλα αυτά.

SPIEGEL: Σας φαίνεται εντάξει 60 κλάσματα του δευτερολέπτου, όπως στο ατύχημά σας, να μπορούν να αποφασίσουν αν κάποιος θα ζει ως γυμναστής ή ως χρήστης αναπηρικού καθίσματος;

Koch: Όχι, το πεπρωμένο είναι ανόητο. (Χαμογελάει.)

SPIEGEL: Λέτε ότι στο “Wetten, dass …?”, όταν τρέχατε προς το αυτοκίνητο, είχατε στο μυαλό σας τον Ψαλμό 23: “Ο Κύριος είναι ο ποιμένας μου, τίποτε δε θα στερηθώ.” Σήμερα λέτε: οι Ψαλμοί είναι ανοησίες;

Koch: Όχι, σε καμία περίπτωση.

SPIEGEL: Λίγο μετά το ατύχημά σας αναρωτηθήκατε: ”Τι θα γινόταν αν ο Θεός δεν θέλει να ξαναπερπατήσω;” Τι σκέφτεστε σήμερα: Θέλει ο Θεός να ξαναπερπατήσετε;

Koch: Σίγουρα ο Θεός θέλει σωματική ακεραιότητα για όλους. Ωστόσο, πιστεύω ότι ο Θεός έχει διαφορετική λίστα προτεραιοτήτων από ότι εγώ. Για εκείνον, ίσως άλλα πράγματα είναι να πιο σημαντικά από το να μπορώ να κινηθώ – δυστυχώς.

SPIEGEL: Και εσείς, κύριε Pozzo di Borgο, έχετε γίνει πιο θρησκευόμενος μετά το ατύχημά σας;

Pozzo di Borgo: Πριν από το ατύχημά μου είχα ένα κέντρο βάρους που κινούνταν ανάμεσα στο κεφάλι μου και την περιοχή κάτω από τη ζώνη μου. Μετά το ατύχημα, αυτό το κέντρο έχει μετατοπιστεί προς τα πάνω και τώρα βρίσκεται μεταξύ της καρδιάς και του ουρανού. Η πνευματικότητα για μένα ως ανάπηρο έχει καταστεί ουσιώδης. Αυτό που διαφοροποιεί τον Χριστιανισμό από πολλές άλλες θρησκείες είναι ότι δεν θεωρεί κατ’ ανάγκην ότι ένα θεϊκό χέρι αποφασίζει για τα πάντα, αλλά ότι ο Θεός θέλει να είμαστε ελεύθεροι άνθρωποι που αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας. Θα ήταν καλό αν το κέντρο των σκέψεων της κοινωνίας μας ανέβαινε λίγο προς τα πάνω – ειδικά πάνω από την περιοχή της ζώνης.

SPIEGEL: Κύριε Koch, θα κάνατε το άλμα σας στο “Wetten, dass…?” και με δεμένα μάτια. Εκ των υστέρων λέτε: ήμουν απρόσεκτος, προκάλεσα τη τύχη μου;

Koch: Όχι, δεν προκάλεσα την τύχη μου. Κάθε μέρα άνθρωποι κάνουν πιο επικίνδυνα πράγματα. Εγώ ο ίδιος κατά τη διάρκεια της καθημερινής μου προπόνησης στη γυμναστική, έχω κάνει πράγματα με πολύ λιγότερο έλεγχο. Ίσως μάλιστα το άλμα με δεμένα τα μάτια να είχε πετύχει, επειδή θα είχα επικεντρωθεί περισσότερο στην ρουτίνα της εξέλιξης της άσκησης. Αλλά είναι βαρετό να τα σκεφτόμαστε ακόμα όλα αυτά.

Pozzo di Borgo: Τώρα θα μιλήσω για τον εαυτό μου, όχι για τον Samuel. Ασχολιόμουν με ένα πολύ επικίνδυνο άθλημα, το αλεξίπτωτο πλαγιάς, ένα άθλημα με ρίσκο. Η κοινωνία μας προωθεί κάτι τέτοιο, ψάχνουμε αυτό το έντονο συναίσθημα, την ακραία εμπειρία. Και βασικά νομίζουμε ότι είμαστε αθάνατοι και άφθαρτοι. Αλλά η αναζήτηση αυτού του ισχυρού συναισθήματος και η πεποίθηση ότι είμαστε άφθαρτοι είναι ένας παραλογισμός της σύγχρονης εποχής. Έτσι, ένα τέτοιο ατύχημα επαναφέρει λίγο τα πράγματα σε ένα μέτρο – εν μέρει βάναυσα.

SPIEGEL: Παρακολουθείτε την πρόοδο της έρευνας για τον νωτιαίο μυελό, με την ελπίδα μια μέρα να μπορέσετε να ξαναπερπατήσετε;

Koch: Θα ήθελα να κρατήσω την ελπίδα ότι κάποια μέρα θα είμαι πάλι σε θέση να περπατήσω. Αλλά δεν ψάχνω κάθε μέρα ποια είναι τα νέα αποτελέσματα της έρευνας. Ο Philippe μου υπέγραψε το βιβλίο του με τις εξής λέξεις: “Stick in the present!“. Καταρχήν θα ζω στο εδώ και τώρα. Αν και αυτό δεν είναι τόσο εύκολο, διότι το θεμελιώδες ερώτημα είναι: Επενδύω εξαιρετικά πολύ χρόνο στην εξάσκηση, στη βελτιστοποίηση της κατάστασής μου ή ζω απόλυτα στο παρόν αφήνοντας το σωματικό να ακολουθήσει την πορεία του; Αυτή τη στιγμή προσπαθώ τη χρυσή τομή των δύο.

Pozzo di Borgo: Ο Samuel, αν και ανάπηρος, είναι ένας από τους μεγαλύτερους αθλητές εκεί έξω. Έχει μια εξαιρετική πειθαρχία. Είναι ένας πρωταθλητής. Εμείς οι τετραπληγικοί είμαστε πρωταθλητές της ακινησίας. Είμαστε αναγκασμένοι να έχουμε μεγάλη πειθαρχία κατά τη διάρκεια της ημέρας μας. Για 19 χρόνια ασκούμαι κάθε μέρα και διατρέφομαι πολύ πειθαρχημένα. Αυτό είναι απολύτως αναγκαίο για να διατηρηθώ και να μπορέσω να επιβιώσω.

SPIEGEL: Για εσάς η ελπίδα για θεραπεία ή έστω για βελτίωση δεν είναι σημαντική κύριε Pozzo di Borgo;

Pozzo di Borgo: Δεν πιστεύω ότι θα μπορέσω μια ημέρα να ξαναπερπατήσω. Ο Christopher Reeve, ο ηθοποιός που έπαιξε τον “Σούπερμαν”, μετά την απόκτηση της τετραπληγίας του είχε υποσχεθεί ότι μέσα σε πέντε χρόνια θα μπορέσει να περπατήσει και πάλι. Δεν τα κατάφερε κι έτσι απογοήτευσε πολλούς ανθρώπους, ειδικά άτομα με αναπηρία. Ωστόσο, χάρη σε εκείνον δόθηκαν εκατοντάδες εκατομμύρια για την έρευνα. Ο Samuel ίσως ανήκει σε μία από τις πρώτες γενιές που θα μπορέσουν να επωφεληθούν από αυτή την έρευνα. Στη νανοτεχνολογία, για παράδειγμα, εργάζονται για την ανάπτυξη εξωσκελετών ή στην διαβίβαση ερεθισμάτων από τον εγκέφαλο απευθείας στους μυς.

SPIEGEL: Για εσάς κάθε μορφή έρευνας είναι καλοδεχούμενη;

Pozzo di Borgo: Κάποτε μου προσέφεραν ένα ρομπότ για να με ταΐζει. Ήρθαν με το μηχάνημα στο νοσοκομείο, κι εγώ για να τους τη σπάσω είπα: «Τρώω μόνο μπιζέλια.” Τα μπιζέλια φυσικά ποτέ δεν έφτασαν μέχρι το στόμα μου. Στη συνέχεια ρώτησα: Ποιος, αλήθεια, τοποθέτησε το πιάτο με τα μπιζέλια πάνω στο μηχάνημα; Μου είπαν ότι το έκανε η κυρία στην κουζίνα. Τότε είπα ότι προτιμώ αυτήν την κυρία από το μηχάνημα. Η τεχνολογία δε πρέπει να απομονώνει τους ανάπηρους, δεν πρέπει να γίνει δικαιολογία για τους υγιείς, ώστε να λένε: σας δώσαμε το μηχάνημα, τώρα δείτε πώς θα τα βγάλετε πέρα μόνοι σας.

SPIEGEL: Κάποτε εκφράσατε την επιθυμία: «Τραβήξτε μου την μπρίζα! Μόνο μην ζητήσετε τίποτα άλλο από μένα, δεν έχω πια δύναμη!». Τι στιγμή ήταν αυτή;

Pozzo di Borgo: Τον πρώτο χρόνο υπάρχει σχεδόν πάντα μια στιγμή αποθάρρυνσης. Για μένα η χειρότερη στιγμή ήρθε αργότερα. Ένιωσα πραγματικά ανάπηρος τρία χρόνια αργότερα, όταν πέθανε η αγαπημένη μου σύζυγος, η Béatrice. Με το θάνατό της έμεινα ξαφνικά μόνος και η μοναξιά είναι το χειρότερο. Γνωρίζω, όμως, και πολλούς ανθρώπους που αυτοκτονούν ενώ δεν κάθονται σε αναπηρικό κάθισμα, επειδή αισθάνονται μεγάλη μοναξιά, επειδή δεν έχουν βρει κάποιο νόημα. Σχεδόν πάντα είναι οι άλλοι, οι συνάνθρωποί μας, που μας δίνουν ένα νόημα (σκοπό). Γι’ αυτό η δική μου συνταγή για θεραπεία είναι να μην είμαστε μόνοι.

Koch: Το να βρισκόμαστε μέσα στην κοινωνία είναι ένα σωτήριο μέτρο για εμάς. Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό να μην μας φοβούνται οι άνθρωποι, αλλά να θέλουν να μας πλησιάζουν. Οι αγκαλιές και τα φιλιά, για παράδειγμα, μας κρατούν ζωντανούς. Τις προϋποθέσεις γι΄αυτό, ωστόσο, πρέπει να τις δημιουργήσουμε εμείς. Στο νοσοκομείο μου είπαν ότι πλέον υπήρχαν τρεις δυνατότητες εξέλιξης. Η πρώτη είναι να αφεθεί κανείς τελείως, να χάσει κάθε διάθεση και ενδιαφέρον, να βλέπει μόνο τη δυστυχία, να απομονωθεί και τελικά να ζήσει στη μοναξιά. Η δεύτερη επιλογή έμοιαζε με αυτό: η ανάγκη για συνεχή επικοινωνία των πάντων θα μπορούσε εύκολα να οδηγήσει σε μια υπαγόρευση προς τους άλλους, γεγονός που κάποτε μετατρέπει κάποιον σε τύραννο, το οποίο τελικά πάλι θα οδηγούσε στη μοναξιά. Η τρίτη δυνατότητα ακουγόταν πιο ελκυστική: πρέπει να αποδεχθεί κανείς το πώς είναι και μέσα από αυτό να γίνει ευτυχισμένος.

Διάλειμμα ξεκούρασης: Οι δύο άνδρες τρώνε ένα σνακ. Ο Samuel Koch τοποθετεί το αναπηρικό του κάθισμα για λίγο σε θέση ανάκλισης για να χαλαρώσει. Τώρα μπαίνει στο χώρο η σύζυγος του Pozzo di Borgo, Khadija, την οποία γνώρισε στο Μαρόκο πριν από εννέα χρόνια. Η Wijdane, η βιολογική κόρη του ζευγαριού, χοροπηδάει στο δωμάτιο με τη μακριά της πλεξούδα, σκαρφαλώνει στον τροχό του καθίσματος του πατέρα της, τον αγκαλιάζει και τον χαϊδεύει. Αργότερα, ανεβαίνει και στο κάθισμα του Samuel Koch και του δίνει ένα φιλί στο μάγουλο. Εκείνη, η πεντάχρονη, δείχνει την χωρίς αναστολές προσέγγιση απέναντι στους τετραπληγικούς, την οποία επιθυμούν και οι δυο τους από τους άλλους.

SPIEGEL: Κύριε Pozzo di Borgo, περιγράφετε αναλυτικά στο βιβλίο σας πόσο σημαντικό ρόλο έπαιζαν για εσάς η σωματική εγγύτητα, η επιθυμία και το σεξ στη ζωή σας. Πώς είναι αυτό μετά το ατύχημά σας;

Pozzo di Borgo: Με το ατύχημα δυστυχώς χάνει κανείς την σεξουαλικότητά του. Το πρώτο που μου προσέφεραν μετά το ατύχημα, ήταν μια συζήτηση με έναν θεραπευτή σεξουαλικών θεμάτων. Σήμερα έχουν κάνει περικοπές στον προϋπολογισμό του νοσοκομείου και το πρώτο που κατήργησαν ήταν η θέση των θεραπευτών του σεξ. Όμως, η ξαφνική απώλεια της σεξουαλικότητας είναι ένα μεγάλο πρόβλημα για τους πληγέντες. Είναι μια πολύ κοινότυπη νευρολογική συνέπεια του ατυχήματος, να χάνει κανείς την αίσθηση στο παράλυτο μέρος του σώματος. Είχα την μεγάλη τύχη να παντρευτώ γυναίκες που κατάφεραν να συμβιβαστούν με την απώλεια της σεξουαλικότητας μου. Το μεγάλο πλεονέκτημα των γυναικών, ούτως ή άλλως είναι ότι έχουν περισσότερη λογική και κατανόηση από ότι οι άνδρες. Είναι πιο ευπροσάρμοστες.

SPIEGEL: Κύριε Koch, πώς τα βγάλατε πέρα εσείς με την απώλεια της σεξουαλικότητάς σας;

Koch: Ήδη πριν από το ατύχημα είχα συμφωνήσει με τον εαυτό μου ότι θα επικεντρωθώ μόνο στην μέλλουσα σύζυγό μου και ότι θα αποφύγω κάθε δυνατή ή αδύνατη σχέση, ώστε εντελώς συντηρητικά και αφελώς να περιμένω την σωστή. Το ατύχημα με βοηθάει τώρα λίγο περισσότερο σε αυτή την πρόθεση.

Pozzo di Borgo: Πόσο εύλογο! Φανταστικό!

SPIEGEL: Σχεδόν κανείς δεν μπορεί να υμνήσει τόσο υπέροχα τις γυναίκες όσο εσείς, κύριε Pozzo di Borgo. Λέτε, για παράδειγμα: «Η μαγεία μιας γυναίκας μου δίνει ανακούφιση“, ή: “επέζησα χάρη στις γυναίκες” Τι είναι αυτό που έχουν οι γυναίκες, το οποίο σας κάνει τόσο ενθουσιώδη;

Pozzo di Borgo: Οι γυναίκες φοβούνται λιγότερο την ευθραυστότητα. Δεν φοβούνται όταν με βλέπουν, είναι εντελώς φυσικές.

SPIEGEL: Λέτε ότι πριν το ατύχημά σας ήσασταν άπληστος, αρκετά εγωιστής και πολύ φιλόδοξος. Έχετε μετανιώσει σήμερα που ήσασταν έτσι;

Pozzo di Borgo: Καλή ερώτηση. Αν ήξερα τι θα συνέβαινε, θα συμπεριφερόμουν διαφορετικά. Αλλά στην κοινωνία μας υπάρχει τόσος πολύς θόρυβος, τόση κίνηση, που συνήθως δεν βλέπουμε την πραγματικότητα. Συχνά λέω, ότι θα ήθελα να επιστρέψω στον κόσμο των υγιών και των επιχειρήσεων, αλλά υπό μία προϋπόθεση: ότι θα μπορέσω να επιστρέψω με τις αποσκευές μου ως ανθρώπου με αναπηρία.

SPIEGEL: Εσείς κύριε Koch, γράφετε για τον υγιή Samuel: “κατά καιρούς ήμουνα αρκετά μαλάκας”. Τι μετανιώνετε;

Koch: “Je ne regrette rien” (“δεν μετανιώνω για τίποτα”), αν και δεν είμαι περήφανος για όλα. Αλλά φυσικά κι εγώ μετά το ατύχημά μου έχω ενισχύσει εκείνες τις περιοχές που βρίσκονται από την καρδιά και πάνω, είχα αρκετό χρόνο για προβληματισμό και σήμερα θα έκανα αρκετά πράγματα διαφορετικά. Αλλά δεν θα έλεγα ότι κάποιος που υπέστη ένα τέτοιο χτύπημα της μοίρας, γίνεται αναγκαστικά ένα βαθύτερο άτομο. Στο κέντρο αποκατάστασης είπε κάποιος: “όποιος ήταν μαλάκας πριν από το ατύχημα, θα εξακολουθεί να είναι και μετά”.

Pozzo di Borgo: Πολύ καλό!

SPIEGEL: Μέσα από το ατύχημά σας, λέτε, ότι αναγνωρίσατε την σκληρότητα του συστήματος. Τι ακριβώς εννοείτε;

Pozzo di Borgo: Βρισκόμαστε σε μία κοινωνία των επιδόσεων και ήμουν ένας από τους ικανούς. Αλλά οι απαιτήσεις έχουν γίνει τόσο υψηλές, ώστε πολλοί άνθρωποι να εγκαταλείπουν και να τίθενται στο περιθώριο. Οι άνθρωποι που βρίσκονται ακόμη μέσα στο σύστημα είναι όλο και λιγότεροι, ενώ περιθωριοποιούνται όλο και περισσότεροι. Η οικονομική κρίση, η οποία στην πραγματικότητα αποτελεί λογική συνέπεια όλου αυτού του παραλογισμού, έχει επιταχύνει αυτή την εξέλιξη. Οι άνθρωποι πάσχουν από νευρώσεις, έχουν γίνει εσωστρεφείς, δεν τα βγάζουν πια πέρα με τον εαυτό τους, αποκλείονται ή αισθάνονται αποκλεισμένοι. Η ανθρωπότητα έχει χάσει πια το νόημα της ζωής.

SPIEGEL: Κι εσείς κύριε Koch βλέπετε πλέον διαφορετικά την κοινωνία;

Koch: Έχω αποκτήσει ξαφνικά μία διορατικότητα σε τομείς που στο παρελθόν δεν είχα ιδέα. Τώρα, εκτός των άλλων χωρών, ξέρω τι χρήζει περαιτέρω βελτίωσης ακόμα και σε ένα τόσο ωραίο κράτος πρόνοιας όπως η Γερμανία. Θα μας έπαιρνε λιγότερο από μιας ημέρας ταξίδι, για να βρεθούμε σε χώρους όπου ο Philippe και εγώ δεν θα είχαμε επιζήσει μετά από τα ατυχήματά μας.

SPIEGEL: Μπορεί να πει κανείς ότι από μεγάλος καπιταλιστής γίνατε επικριτής του καπιταλισμού;

Pozzo di Borgo: Πάντα ήμουν καχύποπτος απέναντι στον καπιταλισμό, ειδικά τον χρηματοπιστωτικό καπιταλισμό που καταστρέφει τις αξίες. Η εταιρεία σαμπάνιας την οποία διοικούσα, από κάποιες απόψεις ήταν πολύ γερμανική. Όλο το προσωπικό συμμετείχε, τα συνδικάτα εκπροσωπούνταν στο εποπτικό συμβούλιο, οι εργαζόμενοι είχαν πολλά να πουν. Όταν στη συνέχεια αγοραστήκαμε από οικονομικό επενδυτή, αυτός αποφάσισε ότι όλα τα κέρδη θα έμπαιναν στην δική του τσέπη. Το πρώτο που μου ζήτησε να κάνω ήταν να απολύσω τους μισούς υπαλλήλους μου. Λίγο αργότερα, έπαθα το ατύχημά μου.

SPIEGEL: Πιστεύετε ότι υπήρχε κάποια σχέση;

Pozzo di Borgo: Με βεβαιότητα. Δεν ήμουν συγκεντρωμένος κατά τη μοιραία πτήση μου, δεν ήμουν ο εαυτός μου, γιατί μεταξύ άλλων αισθανόμουν ότι δεν ήθελα πλέον να λειτουργώ για ένα τέτοιο σύστημα.

Koch: Ήδη πριν από το ατύχημα είχα αποφασίσει να μην αναζητήσω κάποια εργασία με την προοπτική να βγάλω πολλά χρήματα. Το χρήμα και η εξουσία δεν ανήκουν στα ιδανικά μου, γιατί και τα δύο είναι πολύ εφήμερα. Το ατύχημα μου το επιβεβαίωσε αυτό και πάλι.

SPIEGEL: Ζούμε σε μία νευρική εποχή της συνεχούς επιτάχυνσης. Αυτοί οι ρυθμοί αποκλείουν τους ανθρώπους που κινούνται πιο αργά;

Koch: Ίσως περισσότερο να είμαστε ένα αντίβαρο στην ζυγαριά και να εξυπηρετούμε έτσι την επιβράδυνση. Δεν αισθάνομαι, όμως, πραγματικά αποκλεισμένος. Τώρα βρίσκομαι εδώ στο Μόναχο, προχθές ήμουν στο Βερολίνο. Θεωρώ, όμως, ότι είναι σημαντικό κάποιες φορές να σταματάμε και να ηρεμούμε. Αυτό το συνειδητοποίησα μόνο γιατί χρειάστηκε.

SPIEGEL: Από τον Απρίλιο συνεχίζετε πάλι τις Σπουδές σας στην Ανώτατη Σχολή Μουσικής, Θεάτρου και Media στο Ανόβερο. Ποιες είναι οι πρώτες σας εντυπώσεις;

Koch: Το πανεπιστήμιο μου προσέφερε ενδιαφέρουσες, απροσδόκητες για μένα, προοπτικές. Σε αυτό είναι προσαρτημένο και το Τμήμα Δημοσιογραφίας και Επικοινωνίας, όπου επίσης μπορώ να παρακολουθήσω διαλέξεις. Αυτή τη στιγμή είναι για όλους μας – τους καθηγητές, τους συμφοιτητές και εμένα – μάλλον μια φάση προσανατολισμού, αλλά και ένα πείραμα. Είναι πολύ ευχάριστο, να βρίσκομαι επιτέλους πάλι με τους ανθρώπους και το περιβάλλον που κάποτε αγάπησα τόσο πολύ.

SPIEGEL: Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε κινείται στην κορυφή της πολιτικής σκηνής, ενώ εδώ και 20 χρόνια βρίσκεται σε αναπηρικό κάθισμα. Θεωρείτε ότι είναι ένα πρότυπο για άλλους ανθρώπους με αναπηρίες;

Koch: Νομίζω πως ΝΑΙ. Προσφάτως ήμουν στην Βουλή. Εκεί όλα είναι υπέροχα προσβάσιμα με αναπηρικό κάθισμα. Ειδικά σε ό,τι αφορά στην αποκατάσταση της προσπελασιμότητας ή σε πολύ πραγματιστικά πράγματα, προφανώς έκανε πολλά. Αυτό που επίσης είναι πολύ σημαντικό, είναι ότι παρά την αναπηρία του δεν επιτρέπει στον εαυτό του να είναι ανάπηρος και συμμετέχει ενεργά στη ζωή, όχι μόνο τη δική του, αλλά και στη ζωή 82 εκατομμυρίων Γερμανών. Δύσκολα είναι κάποιος πιο ενεργός!

SPIEGEL: Τι πιστεύετε εσείς; Πόσο δύσκολο είναι να ανταγωνίζεσαι εκεί πάνω ως χρήστης αναπηρικού αμαξιδίου;

Koch: Αυτό απαιτεί σίγουρα πολλές δυνάμεις, ακόμη και αν Σόιμπλε δεν έχει τόσο σοβαρή αναπηρία όσο εμείς. Υπάρχει διαφορά στο να είσαι παραπληγικός ή τετραπληγικός όπως εμείς. Δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ούτε τα χέρια μας, κι επομένως χρειαζόμαστε βοήθεια στα πάντα. Ο Σόιμπλε μπορεί τουλάχιστον να τρώει μόνος του, να γράφει, να ξεφυλλίζει βιβλία, να ανοίξει μια πόρτα, να ξύσει τη μύτη του. Θα πανηγύριζα, αν είχα έστω και ένα χέρι. Νομίζω ότι για τον Philippe θα ισχύει περίπου το ίδιο.

Pozzo di Borgo: Θα ήμουν ευγνώμων ακόμη και για ένα δάχτυλο.

SPIEGEL: Θα προτιμούσατε να υπήρχαν περισσότεροι ανάπηροι σε ηγετικές θέσεις;

Pozzo di Borgo: Το να ξαναβρεθεί η αναπηρία στην καθημερινή ζωή της κοινωνίας μας, είναι εξαιρετικά σημαντικό. Αν τοποθετήσετε ένα αναπηρικό κάθισμα σε μια συνάντηση, μπορείτε να δημιουργήσετε ομαδικό πνεύμα. Στη συνέχεια, η αναπηρική καρέκλα δημιουργεί κοινωνική συνοχή, στην πολιτική, στην επιχείρηση, σε συλλόγους ή στην οικογένεια. Δεν έχει σημασία πού. Επιπλέον, ένα άτομο με αναπηρία είναι δύο φορές πιο ικανό και έξυπνο από κάποιο που στέκεται στα δυο του πόδια.

Koch: Φυσικά.

Pozzo di Borgo: Αν όχι τρεις φορές πιο ικανό.

Koch: Έχω ακούσει ότι ο εγκέφαλος ενός τετραπληγικού, όπως και η ακοή του τυφλού, μπορεί να εξελιχθεί σε έναν επεξεργαστή υψηλής απόδοσης. Όταν απουσιάζει η αίσθηση, όπως στα σώματά μας, αυτή απλά συγκεντρώνεται κάπου αλλού.

SPIEGEL: Τι σας δίδαξε ο προσωπικός βοηθός σας Abdel, ένας μικροεγκληματίας από τα προάστια, ο οποίος ήρθε σε σας σχεδόν κατευθείαν από την φυλακή;

Pozzo di Borgo: Μου έδωσε πάλι κουράγιο, τη χαρά της ζωής όταν, μετά τον θάνατο της συζύγου μου, βρισκόμουν σε σοβαρή κατάθλιψη. Εγώ, ο αριστοκράτης, μέσα από εκείνον γνώρισα έναν νέο κόσμο, τον κόσμο των προαστίων, τα φλέγοντα σημεία της κοινωνίας, τις περιοχές του περιθωρίου. Όλα αυτά πριν δεν τα ήξερα. Δεν μπορούμε να αφήσουμε αυτούς τους ανθρώπους στο περιθώριο της κοινωνίας.

SPIEGEL: Ο Abdel πάλι από την πλευρά του λέει για εσάς: “Χωρίς τον Pozzo θα ήμουν πιθανότατα νεκρός ή θα βρισκόμουν στη φυλακή”. Στον καπιταλισμό θα μιλούσαμε μάλλον για μια κατάσταση αμοιβαίου κέρδους.

Pozzo di Borgo: Απολύτως. Χωρίς τον Abdel, μάλλον δε θα βρισκόμουν στη φυλακή, αλλά θα μπορούσα να είμαι νεκρός.

SPIEGEL: Τι κάνει ο Abdel σήμερα; Ποια είναι η σχέση μεταξύ σας;

Pozzo di Borgo: Βλεπόμαστε τακτικά. Τώρα είναι επιχειρηματίας, πετυχημένος εκτροφέας κοτόπουλων, είναι παντρεμένος, έχει τρία παιδιά και έχει πάρει 30 κιλά.

SPIEGEL: 30 κιλά; Τότε θα είναι μια χαρά.

Pozzo di Borgo: Ναι, πολύ καλά. Χαίρομαι πολύ κάθε φορά που τον ξαναβλέπω. Αλλά είναι ακόμα τόσο τρελός.

SPIEGEL: Στην ταινία λέει ο Philippe: “Τα παιδιά των προαστίων δεν αισθάνονται κανέναν οίκτο. Αυτό ακριβώς είναι που θέλω. Όχι οίκτο.” Τι είναι το άσχημο με τον οίκτο;

Pozzo di Borgo: Ο οίκτος δεν θεραπεύει. Αν κάποιος με θρηνεί, τότε κλαίει στην πραγματικότητα για τον εαυτό του, και δεν μπορούμε να αρχίσουμε όλοι να κλαίμε. Για τους υγιείς η λύπηση είναι ένας τρόπος να προστατεύσουν τον εαυτό τους, αλλά εμένα δε μου προσφέρει τίποτα.

Koch: Η λύπηση δεν προφέρει σε κανέναν. Καλύτερη είναι η συμπόνια. Σε μικρά παιδιά, το βρίσκω χαριτωμένο όταν λένε. “Ποπό, είσαι πολύ τυχερός, δεν χρειάζεται ποτέ να τρως μόνος σου, δεν χρειάζεται ποτέ να πας κάπου, δεν χρειάζεται να ντύνεσαι μόνος σου. Έχεις πραγματικά μια άνετη ζωή. Κι εγώ θα το ήθελα αυτό“. Αυτό μου αρέσει. Υπάρχουν όμως και φωνές – όχι παιδικές – που λένε: “δεν είναι και τόσο άσχημα όλα αυτά. Είσαι καλά. Βρίσκεσαι στη δημοσιότητα και είσαι γνωστός. Αυτό είναι που ήθελες!” Αυτό φυσικά είναι ανοησία και το αντίθετο της συμπόνιας. Αυτό δεν μπορεί να οδηγήσει σε γόνιμη συνεργασία.

SPIEGEL: Philippe, κι εσείς ονειρεύεστε μια “συνύπαρξη μεταξύ μια όρθιας και μιας καθήμενης ανθρωπότητας”, όπως αναφέρετε στην αυτοβιογραφία σας. Πώς μπορεί να λειτουργήσει αυτό;

Pozzo di Borgo: Αυτό δεν μπορεί να λειτουργήσει όταν υπάρχει υπερβολική πίεση, όταν οι απαιτήσεις του συστήματος έρχονται σε αντίθεση με την ανθρώπινη φύση. Δεν είναι μόνο οι σωματικά ανάπηροι, που δεν τα βγάζουν πέρα με αυτούς τους ρυθμούς. Ακόμα και οι ικανοί σωματικά αντέχουν όλο και λιγότερο αυτή την πίεση. Σας ρωτώ, λοιπόν: Πού παρακαλώ βρίσκεται η λογική πίσω από ένα σύστημα, που οδηγεί σε έναν τέτοιον αποκλεισμό; Αυτό έχει μία αυτοκτονική πτυχή. Θα έπρεπε να επαναφέρουμε τους ανθρώπους ξανά στο σύστημα. Αν κατάφερναν οι ανάπηροι να επιστρέψουν λίγη από την κοινή λογική στους υγιείς, θα ήμουν πολύ χαρούμενος.

SPIEGEL: Κύριε Koch, κύριε Pozzo di Borgo, σας ευχαριστούμε πολύ για αυτή την συζήτηση.

DER SPIEGEL 29/2012