Το ερευνητικό έργο TELAID (Εφαρμογές της Τηλεματικής για την “ολοκλήρωση” των οδηγών – ατόμων με ειδικές ανάγκες) αποτελεί μέρος του ευρύτερου προγράμματος ΤΗΛΕΜΑΤΙΚΗΣ της Γενικής διεύθυνσης 13 της επιτροπής των Ευρωπαϊκών κοινοτήτων.

Άρχισε τον Ιανουάριο του 1992 και περατώθηκε το Δεκέμβριο του 19993. Στα επόμενα δίνεται μια συνοπτική περιγραφή των στόχων, της τεχνικής προσέγγισης, και των κύριων αποτελεσμάτων του προγράμματος.
Ορισμός του έργου
Τα Άτομα Με Ειδικές Ανάγκες (ΑΜΕΑ ) που δεν είναι ηλικιωμένοι, τέτοια όπως με δυσλειτουργίες στα άνω και κάτω άκρα, οπτικές δυσλειτουργίες κ.λ.π. αποτελούν ένα σημαντικό μέρος του ευρωπαϊκού πληθυσμού από το οποίο μέρος σημαντικό ποσοστό επίσης είναι δυνητικοί οδηγοί. Η ανάπτυξη των συστημάτων ΤΗΛΕΜΑΤΙΚΗΣ δίνει νέες ευκαιρίες για την αύξηση του αριθμού των Οδηγών Ατόμων Με Ειδικές Ανάγκες (ΟΑΜΕΑ). Παράλληλα όμως η εφαρμογή των νέων βοηθημάτων Τηλεματικής θέτει σε κίνδυνο υφιστάμενους ΟΑΜΕΑ εφόσον οι ειδικές ανάγκες τους δε ληφθούν υπόψη.

Στόχοι
Να οριστούν τα “καθήκοντα οδήγησης” και το εύρος των αναγκών και περιορισμών των κυρίων ομάδων ΑΜΕΑ μέσω ερωτηματολογίου και δοκιμών σε προσομοιωτές οδήγησης.
Να γίνει μία διερεύνηση των βοηθημάτων οδήγησης για ΟΑΜΕΑ, υφισταμένων και υπό ανάπτυξη (όπως βοηθήματα τηλεματικής, προσαρμογής οργάνων ελέγχου, κίνησης και προσαρμογής χώρων αυτοκινήτου).
Να δημιουργηθούν “σενάρια ολοκληρωμένων λύσεων”χρησιμοποιώντας υφιστάμενα και υπό ανάπτυξη βοηθήματα τα οποία είναι κατάλληλα για διάφορες ομάδες ΟΑΜΕΑ.
Να διατυπωθούν οδηγίες σχεδιασμού και σχέδια κανονισμών, όπου είναι αναγκαίο για βοηθήματα ΟΑΜΕΑ και ειδικότερα για αυτά της Τηλεματικής αναφορικά με τη λειτουργικότητα και την ασφάλειά τους.

Τεχνική Προσέγγιση
Η ερευνητική ομάδα υιοθέτησε από την αρχή του έργου τη συστηματική προσέγγιση σαν τρόπο αντιμετώπισης των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ΟΑΜΕΑ. Στα πλαίσια αυτής της προσέγγισης ορίστηκαν τα κρίσιμα εκείνα στοιχεία που συμβάλλουν στο να μπορέσει κάποιο άτομο με ειδικές ανάγκες να γίνει οδηγός, όπως πληροφόρηση, αξιολόγηση ικανοτήτων, χρηματοδότηση, διαδικασίες εκπαίδευσης, έκδοσης αδειών, ύπαρξη τεχνικών λύσεων κ.λ.π. Επιπλέον εξετάστηκε πώς αυτά τα στοιχεία βρίσκουν την έκφρασή τους ή εφαρμόζονται σε διαφορετικές ευρωπαϊκές χώρες.
Έγινε μία εκτεταμένη διερεύνηση υφιστάμενων και υπό ανάπτυξη βοηθημάτων για ΟΑΜΕΑ όπου αυτά κατετάγησαν σε τρεις κατηγορίες για τους σκοπούς της ανάλυσης (τεχνολογιών πληροφορικής, προσαρμογής οργάνων ελέγχου, κίνησης και προσαρμογής χώρων αυτοκινήτου). Στη συνέχεια συνετέθησαν “ολοκληρωμένες λύσεις” χρησιμοποιώντας τα συστήματα που ορίστηκαν προηγούμενα και ορίστηκαν περιοχές όπου υπάρχουν τεχνολογικά κενά ή μη ικανοποιητικές λύσεις.
Ακολούθησε μια διερεύνηση των συστημάτων που είναι σε εξέλιξη και ιδιαίτερα αυτών της Τηλεματικής. Στη συνέχεια επίσης συνετέθησαν “ολοκληρωμένες λύσεις” με την προσθήκη των προηγουμένων βοηθημάτων και ορίστηκαν οι λειτουργικές απαιτήσεις των κυρίων ομάδων δυσλειτουργών σε σχέση με τα υπό εξέλιξη συστήματα Τηλεματικής και τον ορισμό των προβληματικών περιοχών.
Παίρνοντας υπόψη τα αποτελέσματα των προηγούμενων φάσεων καθώς και αυτά των δοκιμών σε προσομοιωτές οδήγησης, προάχθηκαν οδηγίες σχεδιασμού για απαιτήσεις χρηστών βοηθημάτων οδήγησης καθώς και σχέδια κανονισμών.

Αποτελέσματα
Σαν κύρια αποτελέσματα του ερευνητικού προγράμματος τα οποία περιέχονται στις τεχνικές εκθέσεις που έχουν παραχθεί, μπορούν να θεωρηθούν τα παρακάτω.
Η “συστηματική θεώρηση” των διαδικασιών που απαιτούνται για να είναι κάποιο ΑΜΕΑ , ΟΑΜΕΑ, τα κύρια θέματα που σχετίζονται με τη διαδικασία αυτή, οι κύριοι “πρωταγωνιστές” που παρεμβάλονται και οι σχέσεις τους. Η επισκόπηση των ερευνητικών έργων που σχετίζονται με το TELAID και η δημιουργία ενός αποθέματος διαθέσιμων σχετικών στατιστικών στοιχείων στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.
Μια εκτεταμένη επισκόπηση των υφιστάμενων βοηθημάτων για ΟΑΜΕΑ. Έγινε συστηματική κατάταξη των βοηθημάτων και κατασκευάστηκε μια ειδική βάση δεδομένων (TELDAT) για την καταχώρησή τους, ενώ καταχωρήθηκαν επίσης σε αυτήν βοηθήματα όλων των τύπων.
Το TELAID υιοθέτησε κάποιο μοντέλο καθηκόντων οδήγησης “προκειμένου να χρησιμοποιηθεί αυτό ως βάση για τη συγκέντρωση των δεδομένων που αφορούν δυσκολίες ως προς την οδήγηση των διαφόρων κατηγοριών ΑΜΕΑ. Στη συνέχεια έγινε μια εκτεταμένη εργασία πεδίου που αφορούσε συνεντεύξεις και παρατηρήσεις, η οποία κατέληξε στον εντοπισμό των αναγκών κυρίων ομάδων ΑΜΕΑ σε σχέση με τα “καθήκοντα οδήγησης”.
Ορίστηκε και εφαρμόστηκε μια μέθοδος εκτίμησης του “εργασιακού φόρτου” και της ” απόδοσης στην οδήγηση” των ΟΑΜΕΑ σε προσομοιωτές οδήγησης.
Έγινε μια επισκόπηση των βοηθημάτων ΟΑΜΕΑ που είναι “υπό ανάπτυξη” και συνετέθησαν “ολοκληρωμένες λύσεις” και “σενάρια” για τις κύριες κατηγορίες ΟΑΜΕΑ όπου χρησιμοποιήθηκαν υφιστάμενα και σε υπό ανάπτυξη βοηθήματα (κύρια Τηλεματικής). Για τα συστήματα Τηλεματικής που εξετάστηκαν, ορίστηκαν οι επιθυμητές λειτουργίες τους σύμφωνα με τις ανάγκες των διαφόρων τύπων ΟΑΜΕΑ.
Έγινε μια επισκόπηση και χαρτογράφηση υφισταμένων οδηγιών σχεδιασμού και των κανονισμών που σχετίζονται με τρεις τύπους βοηθημάτων που διακρίνονται στο TELAID με έμφαση σε αυτά της Τηλεματικής. Στη συνέχεια προτάθηκαν οδηγίες σχεδιασμού και σχέδια κανονισμών σε περιοχές που αυτά δεν υπάρχουν (κύρια αναφορικά με τα βοηθήματα Τηλεματικής) και διατυπώθηκαν προτάσεις για τη συνέχιση της έρευνας.
Το πρόγραμμα παρήγε δέκα κύριες τεχνικές εκθέσεις που οι τίτλοι τους φαίνονται παρακάτω:
1. TELAID Del. No 1: “Κρίσιμα θέματα και επισκόπηση των ερευνητικών έργων που έχουν σχέση με τους οδηγούς-άτομα με ειδικές ανάγκες”.
Α. Νανιόπουλος (εκδ.) Ιούνιος 1992.
2. TELAID Del. No 2: “Υφιστάμενα βοηθήματα για οδηγούς-άτομα με ειδικές ανάγκες”.
Α. Μπεκιάρης, Α. Νανιόπουλος (εκδ. ) Σεπτέμβριος 1992.
3. TELAID Del. No 3 “Προσδιορισμός και ομαδοποίηση των αναγκών των οδηγών ατόμων με ειδικές ανάγκες”.
C. Nicolle, T. Ross, S. Richardson (εκδ. ) Σεπτεμβριος 1992.
4. TELAID Del. No 4: Αξιολόγηση των υφιστάμενων βοηθημάτων”.
Α. Νανιόπουλος, Ε. Μπεκιάρης (εκδ. ) Φεβρουάριος 1993.
5. TELAID Del. No : “Αξιολόγηση του προσδιορισμού των αναγκών των ΟΑΜΕΑ – Έκθεση των δοκιμών που πραγματοποιήθησαν στους προσομοιωτές οδήγησης”.
R. Veenbaas, A.C. Hekstra (εκδ.), Ιούνιος 1993.
6. TELAID Del. No 6A: “Συστήματα βοηθημάτων που είναι υπό ανάπτυξη για κατηγορίες αναγκών ΟΑΜΕΑ”.
Α. Νανιόπουλος, Ε. Μπεκιάρης (εκδ.), Σεπτέμβριος 1993.
7. TELAID Del. No 6B: “Ανάπτυξη της βάσης δεδομένων TELDAT”.
Μ.Dangelmaier, P.H. Vossen (εκδ.), Σεπτέβριος 1993.
8. TELAID Del. No 7: “Οδηγίες σχεδιασμού για βοηθήματα ΟΑΜΕΑ”.
Α. Νανιόπουλος, Ε.Μπεκιάρης, C. Nicolle (εκδ.). Ιανουάριος 1994.
9. TELAID Del. No 8: “Σχέδια κανονισμών για βοηθήματα ΟΑΜΕΑ”.
Α. Νανιόπουλος, Ε.Μπεκιάρης, C. Nicolle (εκδ.). Ιανουάριος 1994.
10. TELAID Del. No 9: “Τελική έκθεση”.
Α. Νανιόπουλος, Απρίλιος 1994.

Συνέχιση της εργασίας
Κύριος στόχος του TELAID είναι η αύξηση του αριθμού των οδηγών-ατόμων με ειδικές ανάγκες με την εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που δίνει η ανάπτυξη των συστημάτων Τηλεματικής για τις μεταφορές. Τα συστήματα αυτά θα πρέπει να κατασκευάζονται από την αρχή κατά τέτοιο τρόπο ώστε να είναι απευθείας χρησιμοποιήσιμα από όλους.
Εφόσον αυτό δεν είναι δυνατό, θα πρέπει τα νέα συστήματα να είναι εύκολα προσαρμόσιμα στις ιδιαίτερες ανάγκες των χρηστών. Το TELAID με την εργασία του, συνέβαλε στη δημιουργία μιας σταθερής βάσης που μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία για περαιτέρω συνέχιση της ερευνητικής προσπάθειας στην περιοχή αυτή, δεδομένης της συνεχούς εξέλιξης της τεχνολογίας καθώς και της πολυπλοκότητας των ειδικών αναγκών.
Συμμετέχοντες
Α.Π.Θ.(συντονιστής, Ελλάς), HELGECO A.E. (Ελλάς), HUSAT (Μ. Βρετανία), ΤΝΟ (Ολλανδία), ΠΑΝ. ΣΤΟΥΤΓΚΑΡΔΗΣ (Γερμανία), GEWIS LABORATORIES (Γερμανία), GUIDOSIMPLEX (Ιταλία), DE LANGSTRAAT (Ολλανδία), AMU GRUPPEN (Σουηδία), MOBILITY INTERNATIONAL HELLAS (Ελλάς).

Συντονιστής του έργου: Δρ. Αριστοτέλης Νανιόπουλος
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Τομέας Συγκοινωνιών και Οργάνωσης, Εργαστήριο Συγκοινωνιακής Τεχνικής, 54006 Θεσσαλονίκη – Ελλάς
Τηλ: 0030 31 995765
Fax: 0030 31 995789

Αριστοτέλης Νανιόπουλος, Επίκουρου Καθηγητή Α.Π.Θ.