Παρόλο που τους καλοκαιρινούς μήνες γίνεται πολύς λόγος για τις άδειες των δημοσίων υπαλλήλων, το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι το τεράστιο κόστος που προκαλείται στον ιδιωτικό (κυρίως) τομέα από ένα φαινόμενο που μόλις πρόσφατα έχει αρχίσει διεθνώς να αναγνωρίζεται και να μελετάται.

Το πρόβλημα αυτό δημιουργείται από εκείνους που δεν κάνουν χρήση της άδειάς τους (κανονικής ή αναρρωτικής), ενώ έχουν κάποιο μικρότερο ή μεγαλύτερο πρόβλημα υγείας και αντί αυτού εργάζονται με πολύ μειωμένη παραγωγικότητα. Eτσι, περιπτώσεις ανθρώπων με χρόνιους πονοκεφάλους, στομαχικά προβλήματα, πόνους στην πλάτη, κατάθλιψη, ολιγοήμερη κρίση άγχους και πολλά άλλα αποφεύγουν να χρησιμοποιήσουν κάποια μορφή άδειας για να γίνουν καλύτερα (αναρρωτική ή ακόμη και κανονική). Πηγαίνοντας όμως στην εργασία τους σε μέρες μεγάλου πόνου, κούρασης ή δυσκολίας έχουν κάθετη πτώση της παραγωγικότητάς τους σε βαθμό που δημιουργούν προβλήματα στις επιχειρήσεις τους. Εμφανίζεται έτσι το πρόβλημα των «αδικαιολογήτως παρόντων» (PRESENTEEISM), πρόβλημα που είναι πολύ χειρότερο από αυτό που θα προκαλούσε η αδικαιολόγητη απουσία, αφού σε τέτοια περίπτωση η επιχείρηση θα μπορούσε να αντιμετωπίσει το θέμα. Πολλές φορές επίσης το φαινόμενο είναι η ακούσια απάντηση του εργαζομένου στο εργασιακό άγχος. Το μέγεθος του φαινομένου είναι τόσο εκτεταμένο που έχει γίνει αντικείμενο ειδικών επιστημονικών ερευνών. Σε χρηματικούς όρους το πρόβλημα προκαλεί τεράστιους πονοκεφάλους, όπως θα δούμε, στις επιχειρήσεις.

Στις ΗΠΑ το πρόβλημα των αδικαιολογήτως παρόντων θεωρείται σήμερα ως ένα από αυτά με το μεγαλύτερο εργασιακό κόστος και παράλληλα από τα πιο δυσεπίλυτα για τις επιχειρήσεις. Η πτώση της παραγωγικότητας ξεπερνάει αθροιστικά τη δαπάνη των αδικαιολογήτως απόντων, της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, των επιδομάτων για ασθενείς καθώς και για τις μόνιμες αναπηρίες. Το κόστος του προβλήματος σύμφωνα με έρευνες είναι 7,5 φορές μεγαλύτερο από την απώλεια παραγωγικότητας από τις άλλου είδους απουσίες από την εργασία. Eρευνες σε εταιρείες (Lockheed Martin, 2002) μετρούν το παραπάνω κόστος στο ύψος των 33 εκατ. δολαρίων και την απώλεια παραγωγικότητας κατά μέσο όρο σε 6%.

Οι κύριοι λόγοι που οι εργαζόμενοι δεν χρησιμοποιούν τις άδειές τους είναι οι εξής: α) Η άγνοια του παραπάνω προβλήματος από τους εργοδότες, κυρίως στην Ελλάδα, αφού το πρόβλημα μελετάται κυρίως από επιχειρήσεις στο εξωτερικό. Αν και διεθνείς έρευνες έχουν δείξει ότι το παραπάνω πρόβλημα έχει τεράστιο κόστος για τις επιχειρήσεις, πολλοί εργοδότες θεωρούν ότι η άδεια (ακόμη και η κανονική) είναι μειωτικό στοιχείο της εργασίας και της παραγωγικότητας. Eτσι δεν επιτρέπουν εύκολα στο προσωπικό να κάνει χρήση της κανονικής του άδειας όποτε την χρειάζεται, ενώ άλλες μορφές άδειας είναι συνήθως έμμεσα απαγορευμένες. Η αποτροπή γίνεται, άμεσα ή έμμεσα, κάνοντας τους εργαζόμενους να θεωρούν ότι πρέπει να εργάζονται άρρωστοι ή με κάποιο άλλο πρόβλημα, όπως αυτά που προαναφέρθηκαν. Το αποτέλεσμα είναι να βρίσκεται το προσωπικό «παρών» στην εργασία του αλλά λόγω του προβλήματος υγείας (ή μη φυσιολογικής κούρασης) να μην εργάζεται κανονικά, ενώ βέβαια κάνει χρήση και της κανονικής του άδειας σε στιγμές ίσως που δεν την έχει τόση ανάγκη.

β) Ο φόβος των εργαζομένων ότι μπορεί να αποκαλυφθεί ένα πρόβλημα υγείας τους, το οποίο δεν θα ήθελαν να είναι ευρέως γνωστό και κυρίως από τους εργοδότες.

γ) Η διάρκεια της άδειας, η οποία ποτέ δεν φτάνει για να καλύψει τις ανάγκες σε περιπτώσεις προβλήματος υγείας ή εργασιακής εξουθένωσης. Eτσι φυλάσσεται για πιο δύσκολες συνθήκες.

δ) Ο φόβος των εργαζομένων ότι σε περίπτωση άδειας θα εκτοπιστούν από άλλους εργαζομένους.

Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα και να εξοικονομηθούν οι σπατάλες παραγωγικότητας και οι δαπάνες που συνεπάγονται θα πρέπει να παρθούν μέτρα. Οι εργοδότες, λοιπόν, θα πρέπει να είναι πολύ διαλλακτικοί με τις κανονικές άδειες των υπαλλήλων – στελεχών τους και επιπλέον να προσπαθούν ώστε οι υπάλληλοι να κάνουν χρήση αυτών όποτε το έχουν ανάγκη (με εξαίρεση βέβαια καταστάσεις κρίσεων ή πολύ μεγάλης ανάγκης από την επιχείρηση). Ακόμη, θα πρέπει σε πολλές περιπτώσεις οι εταιρείες να προωθούν στους εργαζομένους υποχρεωτικές άδειες – πολλές φορές ακόμη και αναρρωτικές– ώστε να μην πληρώνουν το κόστος της μειωμένης παραγωγικότητας που οφείλεται σε διαπιστωμένα ιατρικά προβλήματα, πολύ περισσότερο σήμερα που οι περισσότερες εργασίες έχουν μεγάλη σχέση με την πρωτοβουλία και συμμετοχή του εργαζομένου. Eτσι, ενώ παλαιότερα η ουρά πελατών μιας τράπεζας ή η γραμμή παραγωγής ανάγκαζαν τον υπάλληλο ή τον εργάτη να εργάζεται σχεδόν ασταμάτητα, ανεξαρτήτως των προβλημάτων υγείας του, σήμερα οι εργαζόμενοι με προβλήματα όπως αυτά που αναφέρθηκαν δεν έχουν τη διάθεση που θα έπρεπε για να αντιμετωπίσουν έναν πελάτη ή να πουλήσουν ένα προϊόν. Συνεπώς, η μη έγκριση ή ακύρωση κανονικής άδειας ή η επιφυλακτικότητα σε αναρρωτικές άδειες θεωρούνται διοικητικές πρακτικές με άσκοπο κόστος για την επιχείρηση που προάγουν είτε την εργασιακή εξασθένηση είτε τη διαιώνιση ιατρικών προβλημάτων.

Aλλα μέτρα περιλαμβάνουν την πληρωμή από την επιχείρηση ημερών ασθενείας ώστε να έχουν κίνητρο οι εργαζόμενοι να κάνουν χρήση αναρρωτικών αδειών, ώστε να μην μετατρέπουν τον χώρο εργασίας σε αναρρωτήριο. Aλλωστε είναι προτιμότερο να πληρώνεται ένας εργαζόμενος για να μένει σπίτι του όταν έχει π.χ. γρίπη παρά να παρευρίσκεται στον χώρο εργασίας χωρίς σημαντική επιτυχία και με κίνδυνο να μεταδώσει την ασθένεια και σε άλλους εργαζομένους. Επίσης, πολύ αποδοτικό μέτρο είναι η ενημέρωση των υπαλλήλων για διάφορες μορφές ασθενειών και για τους τρόπους αντιμετώπισής τους.

Eτσι, όπως οι πόνοι στην πλάτη θα εμπόδιζαν έναν εργάτη να είναι παραγωγικός, έτσι και το υπερβολικό άγχος και πίεση μπορούν να δημιουργήσουν μια αφόρητη κουλτούρα εργασίας σε έναν υπάλληλο η οποία θα δημιουργούσε ψυχολογικές δυσλειτουργίες και αναποτελεσματικότητα στις σχέσεις του με τους πελάτες. Πράγματι έρευνες έχουν δείξει ότι οι εργαζόμενοι που λειτουργούν κάτω από συνεχή αφόρητη πίεση και στρες οδηγούνται σε εργασιακή εξάντληση (burned out) και ψυχολογική πτώση που συνδέονται με τη σειρά τους με ανθυγιεινές συνθήκες εργασίας και οδηγούν συνακόλουθα στο φαινόμενο των αδικαιολογήτως παρόντων. Στη συνέχεια, οι εταιρείες οδηγούνται σε πτώση του ηθικού των εργαζομένων, το οποίο επιτείνει τη μείωση της παραγωγικότητας και πολλές φορές οδηγεί την επιχειρηματική μάχη του εκάστοτε οργανισμού σε αποτυχία. Σε αυτό το πλαίσιο αναφέρεται και ο καθηγητής οργανωσιακής ψυχολογίας, C. Cooper, του πανεπιστημίου του Manchester, ο οποίος θεωρεί το φαινόμενο μια επέκταση του αισθήματος της υπέρμετρης εργασιακής ανασφάλειας. Σε αυτό το πλαίσιο γίνονται επίσης ακαδημαϊκές συζητήσεις που στόχο δεν έχουν ηθικά ζητήματα εργασιακών σχέσεων. αλλά και τρόπους αύξησης της παραγωγικότητας μέσω της αύξησης της εργασιακής ικανοποίησης.

Tου Ελευθεριου Αντωνακακη

Οικονομολόγος, ΜΒΑ, ΜΑ, διευθυντής Καταστήματος Τραπεζικού Oμίλου

Hμερομηνία : 23-07-05
Copyright: http://www.kathimerini.gr