Ο βαθμός στον οποίο επηρεάζεται η αναπνευστική λειτουργία στο άτομο με Κάκωση Νωτιαίου Μυελού εξαρτάται από το επίπεδο της βλάβης. Κάποιοι μύες είναι πιθανόν να διατηρούν μέρος της λειτουργίας τους και να είναι σε θέση να συνεισφέρουν περιορισμένα στην αναπνευστική λειτουργία.
Σε υψηλές βλάβες δεν είναι δυνατόν να διατηρηθεί αυτονομία στην αναπνοή, αν και είναι δυνατόν να επιστρατευθεί ο στερνοκλειδομαστοειδής για μικρά χρονικά διαστήματα.
Σε χαμηλές βλάβες (Α5-Α8), το διάφραγμα, ο στερνοκλειδομαστοειδής και η κλειδική μοίρα του μείζωνος θωρακικού μυ διατηρούν τη λειτουργία τους, ενώ οι μεσοπλεύριοι, οι σκαληνοί και οι κοιλιακοί δεν μπορούν πλέον να συνεισφέρουν στην επίτευξη της αναπνευστικής λειτουργίας. Είναι άξιο αναφοράς ότι η κλειδική μοίρα του μείζωνος θωρακικού συνεισφέρει σημαντικά στην αύξηση της διαμέτρου του θώρακα (έκπτυξη θωρακικού κλωβού).
Στην ΚΝΜ στους θωρακικούς σπονδύλους επηρεάζονται οι μεσοπλεύριοι και οι κοιλιακοί μύες, σε βαθμό που εξαρτάται από το επίπεδο της βλάβης.
Σημειώνεται πως το άτομο με ΚΝΜ σε πολύ μεγάλο βαθμό -και πολλές φορές εφόσον το επιτρέπει η βλάβη- μπορεί να επιτύχει μια ικανοποιητική αναπνευστική λειτουργία.
Στοιχεία μηχανικής
Το διάφραγμα κατά την οξεία φάση της κάκωσης (τετραπληγία) δεν λειτουργεί όπως θα αναμενόταν -εφόσον δεν έχει επηρεαστεί από την κάκωση- και αυτό οφείλεται στην παράδοξη κίνηση των πλευρών που παρατηρείται. Η παράδοξη κίνηση είναι περισσότερο εμφανής στην ύπτια θέση (ανάσκελα) και μπορεί να μην εμφανίζεται καν στην καθιστή θέση.
Το διάφραγμα λειτουργεί όχι μόνο ως αναπνευστικός μυς, αλλά και σαν εκτείνων την σπονδυλική στήλη. Είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς ότι η θέση ενός ατόμου με τετραπληγία σε θέση κύφωσης είναι πολύ πιθανό να προκαλέσει αναπνευστική καταπόνηση, λόγω ακριβώς της επιστράτευσης του διαφράγματος ως εκτείνοντος και ως αναπνευστικού μυός. Είναι σημαντικό όμως να υπογραμμίσουμε ότι με την πάροδο του χρόνου, το διάφραγμα εξοικειώνεται με το φορτίο που επωμίζεται. Παρ’ όλα αυτά, είναι σημαντικό να γνωρίζει το άτομο αυτή τη λειτουργία του διαφράγματος, έτσι ώστε στην περίπτωση που γενικά έχει καταπονηθεί, να γνωρίζει πώς να «δώσει ανάσες» στο διάφραγμα και να διευκολύνει την αναπνοή του.
Κατά την αναπνοή, ο θωρακικός κλωβός εκπτύσσεται (αυξάνει η διάμετρός του) και στη συνέχεια επανέρχεται στη θέση ηρεμίας. Η εγκάρσια έκπτυξη είναι μεγαλύτερη από την προσθιοπίσθια.
Η σπαστικότητα στους μεσοπλεύριους μύες και τους κοιλιακούς, πολλές φορές συνεισφέρει στη σταθεροποίηση των πλευρών και του θωρακικού τοιχώματος.
Οι συνέπειες της παράλυσης/μερικής παράλυσης των αναπνευστικών μυών μπορεί να είναι η αναπνευστική ανεπάρκεια. Δεν υπάρχει πολλές φορές η δυνατότητα απόχρεμψης (πτυέλου) λόγω της παράλυσης. Η αναπνευστική ανεπάρκεια όμως είναι δυνατόν να οφείλεται σε κόπωση των εν-νευρωμένων μυών ή σε πάθηση του αναπνευστικού συστήματος (π.χ. βρογχίτιδα, ατελεκτασία).
Στην οξεία φάση, καλό είναι να γνωρίζει το άτομο ότι παράγονται εκκρίσεις στην αναπνευστική οδό και αυτό οφείλεται στη δράση του συμπαθητικού (vagal) συστήματος, οδηγώντας πιθανώς σε υπερκαπνία, υποξαιμία.
Παραγωγή Βήχα
Με την παράλυση κάποιων αναπνευστικών μυών είναι κατανοητό ότι επηρεάζεται άμεσα, δυσμενώς, η παραγωγή του βήχα και η απόχρεμψη των διαφόρων εκκρίσεων που παράγονται στην αναπνευστική οδό, σε διάφορες λοιμώξεις.
Η δύναμη του βήχα επηρεάζεται σημαντικά:
- εάν το άτομο δεν μπορεί να εκπνεύσει 1,5 λίτρο αέρα («ζωτική χωρητικότητα») λόγω αδυναμίας των εισπνευστικών μυών (αποτελεί ένδειξη για την ανάγκη εξωτερικής υποστήριξης της αναπνοής)
- σε αδυναμία ανάπτυξης αρκετά υψηλής ενδοκοιλιακής πίεσης
- σε φραγή της αναπνευστικής οδού από εκκρίσεις
Το άτομο είναι δυνατόν να έχει την αίσθηση της δύσπνοιας, η οποία είναι δυνατόν να οφείλεται στη διέγερση των μηχανοϋποδοχέων σε αναπνευστικούς μύες ή των χημειοϋποδοχέων στην αναπνευστική οδό («πείνα για αέρα» – air hunger).
Εξάσκηση
Η εξάσκηση της αναπνοής είναι αναπόφευκτη ούτως ή άλλως για την επιβίωση. Αφού εξασφαλιστεί ο περιορισμός των κινδύνων που μπορεί να επηρεάσουν την αναπνευστική ικανότητα του ατόμου π.χ. αναπνευστικές λοιμώξεις (επιτυγχάνεται μέσω π.χ. κατάλληλης ένδυσης, που δεν είναι απλή διαδικασία απαιτεί γνώση του σώματος από το άτομο με ΚΝΜ) είναι δυνατή η εξάσκηση της αναπνοής χωρίς επιβαρυντικούς παράγοντες.
Η εξάσκηση του διαφράγματος είναι σημαντική, όπως και η χρήση αντλιών αντίστασης (συσκευές εξάσκησης της αναπνοής). Η εξάσκηση των αναπνευστικών μυών είναι στην ευθύνη του ατόμου και δεν έχει ημερομηνία λήξης. Πρέπει να φροντίζει γι’ αυτό όπως και για το δέρμα του και τη γενικότερη υγεία του.
Η χρήση ζώνης μπορεί να βελτιώσει επίσης την αναπνευστική ικανότητα.
Ωστόσο, η γενική βελτίωση της αναπνευστικής αυτονομίας είναι δυνατόν να αυξηθεί και με την πάροδο του χρόνου απλά και μόνο λόγω «νευρολογικής επανόδου», ανεξάρτητα από την εκγύμναση.
Του Κωνσταντίνου Μπαλακατούνη, PT, MSc, SCIS, email: balakatounis@gmail.com