Νέες μέθοδοι αναγέννησης αδιαφοροποίητων κυττάρων, κατευνάζουν τους επικριτές – ίσως όμως να μην είναι αποτελεσματικές, λένε οι επιστήμονες.

Οι επιστήμονες ανταποκρίθηκαν με ενθάρρυνση και πνεύμα κριτικής στις προτεινόμενες πηγές ανθρώπινων βλαστικών κυττάρων, που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο του President’s Council of Bioethics, στις αρχές του μήνα. Σε γενικές γραμμές, φαίνεται πως έπεσαν οι τόνοι των επικρίσεων για τις έρευνες στα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα.
«Αλλαγή στην αντιγραφή του πυρήνα», πρότεινε ο William Hurlbut, που περιλαμβάνει την τροποποίηση της αντιγραφής του πυρήνα των σωματικών κυττάρων, με την «απενεργοποίηση» των γονίδιων του πυρήνα των σωματικών κυττάρων που είναι υπεύθυνα για την ανάπτυξη, πριν την μεταφορά τους στο ωοκύτταρο.

Για παράδειγμα, ο Hulbrut ανάφερε το γονίδιο Cdx2, του οποίου οι μεταλλάξεις προκαλούν το θάνατο στα ποντίκια, στη βλαστοκυτταρική φάση, επειδή αποτυγχάνουν να διαμορφώσουν το κάλυμμα του εξωδέρματος, που φυσιολογικά συμβάλλει στην ανάπτυξη του πλακούντα. Ωστόσο, αυτά τα έμβρυα εξακολουθούν να δημιουργούν εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα ποντικών.

Η «απενεργοποίηση» αυτών των γονίδιων, θα επέτρεπε την κυτταρική ανάπτυξη ώστε να μπορούμε να συλλέξουμε τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα που θέλουμε. Αλλά, καθώς αυτή η οντότητα δεν αποτελεί «ολοκληρωμένο, και αυτούσιο οργανισμό», δεν μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε ως έμβρυο, λέει ο Hurlbut.

H μέθοδος μπορεί να μη λειτουργήσει ακριβώς όπως προαναφέρθηκε, λέει η Ira Black του Πανεπιστήμιου Medicine and Dentistry του New Jersey. «Το θέμα είναι όμως ότι τελικά υπάρχουν εναλλακτικές προσεγγίσεις για την απόκτηση αυτών των κυττάρων», είπε η Black στο The Scientist. «Η υποθετική προσέγγιση του Hulbrut είναι από αυτές που δεν θα πρέπει να επικριθούν και να απορριφθούν χωρίς δεύτερη σκέψη».

Ο Charles Jennings, ένας από τους πολλούς επιστήμονες που επέκρινε σκληρά την πρόταση του Hulbrut, στο New England Journal of Medicine, λέει ότι το Cdx2 ίσως να μην μπορεί να λειτουργήσει στους ανθρώπους όπως στα ποντίκια. Για να ερευνηθεί αυτό, θα πρέπει να απομονωθούν ανθρώπινα ωοκύτταρα, μια αμφισβητούμενη διεργασία, καθώς τα ωοκύτταρα δεν θα χρησιμοποιηθούν για απλά κλινικά πειράματα, αλλά για την εκ του αποτελέσματος απόδειξη της έρευνας. «Θα πρέπει να καταστραφούν ανθρώπινα έμβρυα για να επιβεβαιωθεί η ιδέα», αναφέρει ο Jennings στο The Scientist.

Αν η ιδέα εφαρμοστεί, τα βλαστικά κύτταρα θα έχουν υποστεί τέτοια μετάλλαξη ώστε δεν θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε οποιαδήποτε άλλη κλινική εφαρμογή στο μέλλον. Ο Jennings επισημαίνει ότι η αλλαγή στην αντιγραφή του πυρήνα θα προσέθετε πολλά χρόνια ερευνών και επεξεργασίας στην ήδη πολύπλοκη διαδικασία. «Αν συνεχίσουμε με κεκτημένη ταχύτητα στον τομέα αυτό, η θεραπεία θα καθυστερήσει πάρα πολύ», λέει.

Μια άλλη πρόταση του συμβουλίου είναι η παρθενογένεση – κατά την οποία το ωάριο «εξαπατάται» πιστεύοντας πως έχει γονιμοποιηθεί -, η οποία είναι πιο έγκυρη και μπορεί να εφαρμοστεί στα πρωτεύοντα ζώα. Σύμφωνα με την Ann Kiessling, μια ερευνήτρια της μεθόδου στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, ο αγώνας διεξάγεται μεταξύ λίγων εργαστηρίων ανά τον κόσμο, για την αναπαραγωγή παρθενογενετικών βλαστικών κυττάρων από ανθρώπινα ωάρια, αν και οι ΗΠΑ δεν επιτρέπουν τις κυβερνητικές επιχορηγήσεις για τη μέθοδο αυτή. Βασιζόμενη στα αποτελέσματα από πειράματα σε πρωτεύοντα θηλαστικά (πέρα από τον άνθρωπο), η διαδικασία αυτή, μας λέει η Kiessling, είναι πιο αποδοτική από αυτήν που πρότεινε ο Hulbrut, γιατί απαιτεί πολύ λιγότερο αριθμό ωαρίων για την παραγωγή βλαστοκυττάρων. «Είναι φανερό ότι μπορούμε ευκολότερα να ενεργοποιήσουμε ένα ωάριο με τα δικά του χρωμοσώματα παρά με ξένα», αναφέρει η Kiessling στο The Scientist.

Άλλη μια πρόταση περιλαμβάνει την παραγωγή βλαστικών κυττάρων από πρόωρα in vitro* γονιμοποιημένα έμβρυα που έχουν πεθάνει ξαφνικά. Το θέμα εδώ είναι να καθοριστούν συγκεκριμένα κριτήρια που θα χαρακτηρίζουν ένα έμβρυο νεκρό. Η εξακρίβωση αυτών των κριτηρίων σε επίπεδο κυττάρων, είναι στόχος πολύ δύσκολος, αλλά όχι και αδύνατος, λέει η Black, μια νευρολόγος, που επισημαίνει ότι η προσπάθεια είναι παρόμοια με τον καθορισμό των κριτηρίων που χαρακτηρίζουν έναν εγκέφαλο νεκρό.

Μια επιπρόσθετη διαδικασία για την παραγωγή αδιαφοροποίητων βλαστικών κυττάρων από βλαστομερίδια**, επιτυγχάνεται μέσω της βιοψίας πρόωρων ανθρώπινων εμβρύων. Αν και αυτή η συλλογή κυττάρων είναι επιστημονικά εφικτή, σύμφωνα με την Jennings – η διαδικασία ισοδυναμεί με τον προγεννετικό έλεγχο για την εξακρίβωση γενετικών ανωμαλιών -, τα ηθικά διλήμματα παραμένουν. «Προσωπικά, δεν θα ήθελα να αφαιρέσω μια βλαστοκύστη, για να συλλέξω τα κύτταρα, απλώς για χάρη της αναπαραγωγής βλαστοκυττάρων, κι έπειτα να προσπαθήσω να ξανά εμφυτεύσω την βλαστοκύστη», λέει ο Larry Goldstein, του Πανεπιστήμιου της Καλιφόρνια, στο Σαν Ντιέγκο. «Αυτό δεν θα έχει κανένα όφελος για το παιδί και την εγκυμοσύνη.»

«Το πρόβλημα είναι ότι κάθε μια πηγή βλαστοκυττάρων έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει ένα ολόκληρο έμβρυο και κατά επέκταση ένα ολοκληρωμένο όν», αναφέρει ο Douglas Melson, από το Harvard Stem Cell Institute, σε ένα e-mail, στο The Scientist. Για όσους θεωρούν ότι η καταστροφή ενός κυττάρου ισοδυναμεί με την καταστροφή ενός ζώου, τότε καμία από τις παραπάνω προτάσεις δεν είναι ικανοποιητική, λέει.
Λόγω του ότι δεν υπάρχουν αυστηρά κριτήρια που να διευκρινίζουν το πότε μια ομάδα σωματικών κυττάρων ορίζεται ως έμβρυο, «οι διάφορες τεχνικές για την συλλογή βλαστικών κυττάρων θα ξεπεράσουν πολλά ηθικά διλήμματα», αναφέρει ο Thomas Murray, βιοηθικολόγος του Hastings Center.

Μια τελική πρόταση του συμβουλίου, περιλαμβάνει τον επαναπρογραμματισμό των ανθρώπινων σωματικών κυττάρων, ώστε να «επαναδιαμορφωθούν» σε αδιαφοροποίητα βλαστικά κύτταρα, και αποτελεί ήδη στόχο πολλών ερευνητών, μεταξύ των οποίων κι οι Black και Melton.

«Όλες οι πιθανές εναλλακτικές θα πρέπει να διερευνηθούν», αναφέρει ο Goldstein στο The Scientist. «Αλλά δεν θα πρέπει να παραβιαστούν οι νόμιμες διαδικασίες εύρενας στην προσπάθεια αυτή.»

(* μέσα στο εργαστήριο)
(** αδιαφοροποίητα κύτταρα που προκύπτουν από τη διαίρεση του γονιμοποιημένου ωαρίου)

Του Eugene Russo

Πηγές του άρθρου:

W.B. Hurlbut et al., “Altered nuclear transfer,” N Engl J Med, 352:1153-4, March 17, 2005.
[PubMed Abstract]

William B. Hurlbut
http://www.stanford.edu/~ethics/WBH.htm

Ira Black
http://www.eohsi.rutgers.edu/jgpt/newjgpt05/blacklong.html

D.A. Melton et al., “Altered nuclear transfer in stem-cell research—a flawed proposal,” N Engl J Med, 351:2791-2, December 30, 2004.
[PubMed Abstract]

C. Holding, “1st mouse by parthenogenesis?” The Scientist, April 21, 2004
http://www.biomedcentral.com/news/20040421/01

J.B. Cibelli et al., “Development – Parthenogenetic stem cells in nonhuman primates,” Science, 295: 819, February 1, 2002.
[PubMed Abstract]

T. Kono et al., “Birth of parthenogenetic mice that can develop to adulthood,” Nature, 428:860-4, April 22, 2004.
[PubMed Abstract]

Lawrence S.B. Goldstein
http://cmm.ucsd.edu/Lab_Pages/goldstein/

Douglas A. Melton
http://www.mcb.harvard.edu/Faculty/Melton.html

R. Lewis, “Closing Bell: Stem cell semantics,” The Scientist, 18:56, December 20, 2004.
http://www.the-scientist.com/2004/12/20/56/1

Μετάφραση: Πάνος Ζουρνατζίδης, Εργοθεραπευτής,
allejestem@hotmail.com